پوتین و معادلات پیچیده با آمریکا/ نفت؛ پاشنه آشیل یا فرصتی بالقوه برای ایران و روسیه؟

به گزارش اقتصادنیوز، مسکو تایمز با انتشار یادداشتی مدعی شد: ایران و روسیه شراکت خود را در بحبوحه بی‌ثباتی ژئوپلیتیک جهانی مستحکم کرده‌اند که نشان دهنده اهمیت فزاینده همکاری میان دو بازیگر در سال‌های آینده است.

توافقنامه مشارکت راهبردی جامع که در جریان سفر رسمی مسعود پزشکیان به مسکو در 17 ژانویه امضا شد، گامی مهم در اتحاد در حال تحول بین دو کشور است. با توجه به اینکه ایران و روسیه هر دو با چالش‌های مشترک روبرو هستند، این مشارکت پیامدهای گسترده‌ای به همراه دارد، به ویژه در حوزه‌های دفاع، تجارت و انرژی.

اهرم‌های تهران و مسکو برای دور زدن تحریم‌ها

مسکو تایمز در ادامه مدعی است: حمل و نقل، انرژی، دفاع و امنیت منطقه‌ای در مرکز این توافق تاریخی قرار دارد. روابط از این منظر به ادعای تحلیلگران روس تهران و مسکو فراتر از مبادلات اقتصادی رفته و به واسطه توافق مشارکت استراتژیک جامع، دو بازیگر به دنبال مقابله با نفوذ غرب هستند.

همزمان گروهی براین باورند که چشم‌انداز اقتصاد ایران و روسیه در کنار وابستگی مشترک آن‌ها به صادرات انرژی و تجربه‌شان از تحت تحریم‌های بین المللی غرب شکل گرفته است. همسویی فزاینده بین دو کشور فرصتی کاملاً منحصربه‌فرد برای غلبه بر این چالش‌ها و گشودن راه‌های جدید جهت رشد اقتصادی ایجاد کرده است.

به ادعای این نشریه، یکی از ارکان مرکزی این مشارکت، کریدور حمل و نقل شمال به جنوب است که یک پروژه زیرساختی حیاتی است که تجارت بین ایران، روسیه و چندین شریک منطقه‌ای و بین‌المللی را تسهیل می‌کند. این سرمایه‌گذاری استراتژیک در شبکه‌های حمل و نقل به وضوح نشان دهنده تمایل مسکو و تهران برای تقویت روابط تجاری و تامین منافع متقابل در سال‌های آینده است و اهرمی موثر برای مقابله با تحریم‌های غرب است.

علاوه بر حمل و نقل، انرژی هسته اصلی مشارکت ایران و روسیه است. تهران و مسکو به واسطه تحریم‌ها دسترسی‌شان به بازارهای غربی محدود شده است و از همین رو هر دو کشور به دنبال راه‌های جایگزین برای تقویت بخش انرژی‌شان هستند.

روسیه با ذخایر عظیم نفت و گاز طبیعی خود، توسعه صنعت انرژی ایران را تقویت کرده و از اکتشاف، حفاری و زیرساخت‌ها حمایت کرده است. به عنوان بخشی از توافق جدید، انتظار می‌رود چندین شرکت روسی سرمایه‌گذاری هنگفتی در بخش انرژی ایران داشته باشند که به مدرن‌سازی و گسترش قابلیت‌های ایران کمک می‌کند. مقامات ایرانی نسبت به چشم‌انداز این سرمایه‌گذاری‌ها به ویژه در زمینه افزایش تقاضای انرژی در آسیا خوش بین هستند.

فراتر از نفت و گاز، ایران و روسیه برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود از طریق تامین بازارهای جدید در آسیا - به ویژه هند - همکاری می‌کنند تا با تقویت یکپارچگی بیشتر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) وابستگی خود را به بازارهای غربی کاهش دهند. موقعیت استراتژیک ایران، این کشور را به مسیر ترانزیتی کالا بین اروپا و آسیای مرکزی، تا چین و هند تبدیل کرده است.

چرا ایران تردید دارد؟

به ادعای مسکو تایمز، یکی دیگر از ویژگی‌های تعیین کننده مشارکت ایران و روسیه، همکاری نظامی دو بازیگر است. تهران و مسکو به مهم‌ترین تامین کنندگان تسلیحات یکدیگر، به ویژه در فناوری‌های پیشرفته نظامی مانند هواپیماهای بدون سرنشین تبدیل شده‌اند.

عرضه پهپادهای تهران که در داخل جمهوری تاتارستان روسیه تولید می‌شوند، دو طرف را از نظر مالی و نظامی به‌طور قابل توجهی تقویت کرده است. در نتیجه، ایران در قامت قدرت منطقه‌ای قادر به مقابله با تهدیدات در خاورمیانه، از جمله تهدیدات ناشی از مداخلات نظامی غرب، محدود کردن تلاش‌های ایالات متحده برای محدود کردن توانایی ایران برای به دست آوردن نفوذ ژئوپلیتیکی در منطقه است.

پیشرفت همکاری‌های نظامی و دفاعی ایران و روسیه غرب را عمیقاً نگران کرده است؛ بالاخص آن که این گروه از کشورها مدعی‌اند که ایران پهپادهای خود را در اختیار روسیه قرار داده تا از آن برای استفاده از جنگ در اوکراین استفاده کند؛ ادعایی که مقام‌های تهران بارها آن را رد کرده‌اند.

اما علیرغم وعده تعمیق همکاری، روابط ایران و روسیه بدون چالش نیست. اختلافات سیاسی داخلی دو بازیگر، مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و جنگ و تفاوت در برنامه‌های بلندمدت ژئوپلیتیکی موانعی را در برابر پتانسیل کامل این مشارکت ایجاد کرده است.

به عنوان مثال، تلاش روسیه برای تعریف توازنی قدرت با کشورهای غربی به ویژه ایالات متحده، از نظر تاریخی زمینه‌ساز تنش با ایران شده است. در گذشته، روابط دو کشور در برخی از برهه‌های زمانی، مانند دوران ریاست جمهوری دمیتری مدودف، -زمانی که روسیه از تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران حمایت کرد،- سرد شد.

علاوه بر این، شکست روسیه در تحویل سامانه دفاع موشکی اس-300 به ایران، روابط با تهران را تا زمانی که پوتین توافق را در سال 2015 تکمیل کرد، تیره‌تر کرد. این تنش‌های تاریخی نشان می‌دهد که چرا هر دو دولت نسبت به موفقیت‌آمیز بودن چنین مشارکتی محتاط هستند.

علاوه بر این، هر دو کشور با چالش‌های اقتصادی روبرو هستند که می‌تواند پایداری مشارکت دو بازیگر در دراز مدت را مختل کند. تحریم‌های اقتصادی توانایی روسیه برای سرمایه‌گذاری کامل بر ذخایر انرژی را تحت تأثیر قرار داده است.

در حالی که اتکای ایران به صادرات انرژی، اقتصاد این کشور را در برابر نوسانات قیمت‌های جهانی نفت آسیب‌پذیر کرده است. علاوه بر این، ایران با تورم 35 درصدی مواجه است که توانایی کشور را برای توسعه قدرت اقتصادی به شکل منفی متاثر کرده است.

این چالش‌ها مستلزم آن است که هر دو کشور به دقت سیاست‌های اقتصادی و دیپلماتیک خود را دنبال کنند تا از تشدید آسیب پذیری‌های موجود جلوگیری نمایند. گروهی بر این باورند که احتمالاً مشارکت نظامی ایران و روسیه با تأکید بر تلاش‌های متقابل ضد تروریسم، تضمین ثبات منطقه‌ای و همکاری بیشتر در زمینه تجارت تسلیحات تقویت خواهد شد.

با این حال، آینده این رابطه می‌تواند تحت تاثیر متغیرهای بین‌المللی ، از جمله پویایی قدرت در حال تحول بین ایالات متحده، روسیه و چین قرار بگیرد.