رد پای عربستان و لبنان در ماجراجویی‌های اسرائیل و ترکیه در منطقه/ شام به میدان طناب کشی‌های ژئوپلیتیکی تبدیل شد؟

به گزارش اقتصادنیوز،  The Cradle با انتشار یادداشتی مدعی شد: جنگ متوقف شده اسرائیل علیه غزه، جاه‌طلبی‌های دولت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را برای گسترش دامنه قلمروی این کشور در فلسطین و مناطق گسترده‌تر آشکار کرده است.

این انگیزه در بحبوحه بحث‌های ادعایی داخلی بر سر هویت کابینه به اصطلاح‌یهودی صورت می‌گیرد؛ بحثی که پیش از عملیات طوفان الاقصی در سال ۲۰۲۳، در جریان بن بست به وجود آمده میان نتانیاهو با دیوان عالی آغاز شد و تا امروز ادامه دارد.

نیات تل‌آویو به سرعت به عمل تبدیل شده است. کابینه عزم خود را برای اشغال مجدد غزه نشان داده، دامنه نفوذ خود را به جنوب لبنان گسترش داده و بخش‌های قابل توجهی از کوه حرمون (جبل الشیخ) و منطقه قنیطره در سوریه را تحت کنترل خود درآورده است.

سیاستمداران و مفسران در اسرائیل آشکارا خواستار گسترش شهرک‌سازی در این مناطق هستند که منعکس‌کننده یک برنامه استراتژیک و ایدئولوژیک طولانی مدت است.

شام میدان طناب کشی غیردوستانه

به ادعای این وبگاه، این اقدامات به شدت با درخواست‌های مکرر کشور‌های عرب و اکثریت مسلمان برای راه حل دو کشوری که اسرائیل را ملزم به عقب نشینی به مرز‌های قبل از ۱۹۶۷ می‌کند، مغایرت دارد. در همین حال، مقامات اسرائیلی همچنان بر برنامه‌های خود جهت تحکیم کنترل بر کرانه باختری و الحاق رسمی بلندی‌های جولان سوریه تأکید دارند.

تحولات اخیر در سوریه اشتهای فزاینده اسرائیل برای توسعه را آشکار می‌کند. پس از خروج بشار اسد رئیس جمهور سوریه از دمشق در ماه گذشته، اسرائیل گسترده‌ترین حمله هوایی و زمینی خود را در سوریه از سال ۱۹۷۴ آغاز کرد. بیانیه‌های رسمی اسرائیل به طور فزاینده‌ای به امور داخلی سوریه اشاره کرده است.

وزیر امور خارجه اسرائیل اخیراً مداخله را برای حفاظت از اقلیت‌های سوری مانند کرد‌ها و دروزی‌ها توجیه کرد که نشان دهنده جاه‌طلبی‌های استراتژیک گسترده‌تر است. همزمان رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نیز هشدار داده که نفوذ کنترل نشده اسرائیل می‌تواند تا «آناتولی» گسترش یابد. دولت از هم پاشیده سوریه این کشور را به میدان مانور مشترک آنکارا و تل‌آویو تبدیل کرده است.

ماه گذشته، سخنرانی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، به نظر می‌رسید که آرزو‌های دیرینه ترکیه در سوریه را با اشاره به «تسلط غیردوستانه» این کشور، -که ترکیه «هزاران سال است» برآن« تأکید دارد،- تأیید کرد.

او همچنین با اشاره به اینکه شورشیان نیرو‌های نیابتی ترکیه هستند، تصریح کرد: افرادی که وارد شدند تحت کنترل ترکیه هستند. سوریه به طور فزاینده‌ای به صحنه‌ای برای یک جنگ طناب کشی ژئوپلیتیکی پراکنده تبدیل شده است.

به نظر می‌رسد ترکیه و اسرائیل به جای اینکه به سمت رویارویی مستقیم بروند، حوزه‌های نفوذ را ایجاد می‌کنند. احد الشرع، رهبر بالفعل در سوریه، (که قبلاً با نام ابومحمد الجولانی شناخته می‌شد)، قبلاً به اسرائیل در مورد قصد خود برای اجتناب از درگیری اطمینان داده و به ترجیح همزیستی به جای رویارویی اشاره کرده است.

این رقابت منعکس‌کننده منافع بین‌المللی گسترده‌تری در جغرافیای استراتژیک سوریه است، پیوندی حیاتی در قلب شام که خلیج فارس، ترکیه، آسیا و اروپا را به هم متصل می‌کند. طی سال‌ها، بازیگران قدرتمندی از جمله ایران، روسیه، آمریکا و اسرائیل در سوریه مداخله کرده‌اند و هر کدام به دنبال تأمین منافع خود بوده‌اند.

پلن تل‌آویو- آنکارا

به ادعای این وبگاه، ترکیه برای نمایش قدرت خود به شدت به هیئت تحریرالشام (HTS) وابسته به القاعده تکیه کرده که به پیروزی‌های نمادین مانند حضور ابراهیم کالین رئیس سازمان اطلاعات ترکیه در مسجد اموی و دیدار هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه با احمد الشرع بر فراز کوه قاسیون در دمشق ختم شده است.

در همین حال، اسرائیل در حال بررسی ابزار‌های خود برای مداخله است. جریان مداوم گزارش‌ها از جنایات جنگنده‌های تحریرالشام علیه اقلیت‌ها می‌تواند بهانه‌ای برای دخالت عمیق‌تر اسرائیل فراهم کند. همزمان جاه‌طلبی‌های نتانیاهو به سوریه محدود نمی‌شود. در دیدار نتانیاهو با اردوغان قبل از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، دو رهبر درباره احیای پروژه خط لوله حیفا-جیهان برای صادرات گاز گفت‌وگو کردند. در حالی که امکان سنجی این ابتکار نامشخص است، اما نشان دهنده علاقه متقابل آن‌ها در بهره‌برداری از جغرافیای سوریه است.

نتانیاهو همچنین همواره بر لزوم کنترل کرانه باختری به عنوان بخشی از چشم‌انداز خود برای تحکیم یک کابینه‌یهودی تأکید کرده است. درخواست‌های اخیر در داخل اسرائیل برای بازپس‌گیری سینا و حفظ مواضع استراتژیک در جنوب لبنان، بر دستور کار گسترده‌تری جهت گسترش نفوذ تحت پوشش حمایت از اقلیت‌ها تأکید می‌کند.

این استراتژی که گاهی به عنوان «اتحاد اقلیت‌ها» در نظر گرفته می‌شود، موضوعی تکراری در سیاست کشور‌های اشغالگر غرب آسیا است. ترکیه نیز از جنبش‌های فرقه‌ای برای گسترش دامنه خود بهره می‌برد. در این میان پرچم‌های ترکیه در شمال لبنان به احتزاز در می‌آید، در حالی که نیرو‌های تحریرالشام در دیرالزور سوریه رژه ‌می‌روند.

ولید جنبلاط، رهبر دروزی‌های لبنان، در کنار آنکارا قرار گرفته است، در حالی که شیخ موفق طریف در اسرائیل از همکاری با تل‌آویو حمایت می‌کند، که منعکس‌کننده منطقه‌ای است که به واسطه وفاداری‌های رقابتی و صف‌بندی‌های استراتژیک تقسیم شده است.

مقامات اسرائیلی همواره خواستار اتحاد با کرد‌های سوریه هستند، در حالی که فرانسه و آلمان به دنبال ایجاد کانال‌هایی با مسیحیان، کرد‌ها و علوی‌های سوریه هستند. این اقدامات هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه را به انتقاد از مداخله پاریس در امور سوریه واداشت.

همزمان این مانور‌ها بحث‌های داغی را در میان سوری‌ها به راه انداخته و پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی به میدان‌های نبرد آنلاین برای بحث در مورد آینده این کشور تبدیل شده‌اند. برخی از حکومت سکولار دفاع می‌کنند، در حالی که برخی دیگر خواهان تقسیم یا دفاع از حقوق اقلیت‌ها هستند.

به گفته اسرائیل هیوم، مقامات اسرائیلی در حال بررسی کنفرانسی برای تقسیم سوریه به کانتون‌هاست که بیشتر نشان دهنده علاقه فزاینده تل‌آویو به تغییر شکل مرز‌های منطقه است. الی کوهن، وزیر انرژی، یک کنفرانس منطقه‌ای را برای ایجاد ثبات در سوریه پیشنهاد کرده و ضمن حفظ منافع استراتژیک، خروج اسرائیل را تسهیل می‌کند.

بازی‌های مدیترانه‌ای شدت گرفت

به نظر می‌رسد هدف نهایی نتانیاهو گسترش کنترل اسرائیل در سوریه و استفاده از اتحاد‌های اقلیت برای توجیه مداخله است. به طور همزمان، اردوغان قصد دارد از طریق بلوک‌های تحت حمایت خود تسلط پیدا کند و شبکه‌ای پیچیده از منافع رقیب ایجاد کند.

در میان این تحولات، لبنان به عنوان نقطه کانونی برای رقابت‌های مدیترانه‌ای گسترده‌تر ظاهر شده است. اولین سفر رسمی دولت جدید این کشور به قبرس بود که ایتالیا و یونان دعوتنامه‌های اولیه را تمدید کردند. این سفر همزمان با دیدار محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی با رئیس جمهور یونان و امضای یک معاهده راهبردی دوجانبه انجام شد.

پس از سال‌ها عربستان سعودی در واکنش به توسعه ترکیه، نفوذ خود را در لبنان و در میان متحدان سنی سنتی و سایر فرقه‌ها تجدید و با حمایت از نامزدی جوزف عون، فرمانده سابق ارتش مسیحی به عنوان رئیس جمهور جدید لبنان برجسته کرد.

این اقدامات بخشی از استراتژی جدید ریاض در شرق مدیترانه برای خنثی کردن بازی‌های آنکاراست. رقابت در میدان شام و منطقه وسیع‌تر دیگر محدود به درگیری‌های نظامی نیست، بلکه به یک مبارزه گسترده‌تر برای تسلط اقتصادی و سیاسی تبدیل شده است. سوریه یک کشور کلیدی، هرچند تکه تکه باقی خواهد ماند که بین جاه‌طلبی‌های قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی گرفتار شده است.