کتاب عقاید یک دلقک نقد و بررسی کامل

کتابی از دل تاریخ آلمان

کتاب عقاید یک دلقک نوشته هاینریش بل، از جمله معروف‌ترین کتاب‌ها هم در ایران و هم در سراسر جهان است. این کتاب با نگاهی انتقادی به جامعه بعد از جنگ آلمان، ریاکاری‌های آن و مشکلات می‌اندازد و می‌کوشد نشان دهد گه چگونه جنگ و بعد از آن دولت خودکامه بر روی گذشته تاریخی سرپوش گذاشته‌اند و سعی می‌کند این گذشته را به‌صورت مکتوب بازسازی کند.

عقاید یک دلقک در ابتدا قرار بود یک داستان عاشقانه ساده باشد نه بیشتر. داستان عشق بین هانش شینر و همسرش ماری که او را ترک کرده است. اما شرایط طور دیگری رقم خورده است. شرایط سیاسی و مذهبی که در آن زمان وجود داشته این کتاب را بسیار معروف کرده است.  

 بل این داستان را در جامعه جنگ‌زده آلمان نوشته و منتشر کرده است. جامعه‌ای که هنوز تحت عقاید هیتلر و خودکامگی‌های او است. بل خود تجربه حضور در میدان جنگ را داشته و می‌توان ردپای افسردگی، خمودگی، اندوه و مشکلات پس از جنگ را در کتاب او دید. بل از کلیسای کاتولیک متنفر نبود. او حتی داوطلبانه به آنجا پیوسته بود اما مردی منتقد بود و نگاهی تیزبین داشت و نمی‌توانست در برابر آنچه که می‌دانست نادرست است، سکوت کند.

دلقک هاینریش بل، صدای اعتراض اوست. او با صدای هانس شینر که در ظاهر با خانواده و دوستانش صحبت می‌کند، با قشرهای مختلف جامعه سخن می‌گوید و گاه صدای آنها می‌شود و گاه نقدشان می‌کند. هرچند که خودش در آن زمان این امر را تکذیب کرده است اما او می‌کوشد عقاید انتقادی‌اش را از زبان دلقکش بیان کند. او از جامعه غیرانسانی و مادی‌گرای آن زمان بیزاری می‌جوید و فساد اخلاق و معنویات مسیحی را مسخره می‌کند. بل نشان می‌دهد که چگونه جنگ و فساد دست‌به‌دست هم دادند تا وحدت سنتی خانوادگی و اجتماعی را بشکنند و بشر زمانه او، از پذیرش مسئولیت‌های اخلاقی زمانه خودش عاجز است.

کتاب عقاید یک دلقک درباره چیست؟

هانس شینر دلقکی است جوان که احساس می‌کند شکست‌خورده است و اطرافیانش به‌خوبی او را نمی‌شناسند. او می‌کوشد از طریق گفتگو با دیگران معنای زندگی خودش را بازیابد و شناخت دیگران از خودش را تغییر دهد. پدرش از طریق تجارت در معدن به ثروت رسیده و مادرش فعال سیاسی و اجتماعی است که از زمان جنگ در این زمینه‌ها فعالیت می‌کرده و امروز تا خرخره در این مسائل غرق شده است. هانس تنها 27 سال دارد. دلقک است و برای اجراهایش سفر می‌کند.

او با عشق دوران مدرسه‌اش، ماری ازدواج کرده بود اما ماری او را ترک کرده و حالا با یک مرد کاتولیک است. رفتن ماری تأثیرات جدی و بدی روی هانس گذاشته است و او را درهم‌شکسته و افسرده کرده. این مشکلات بر روی کار رو هم تأثیر گذاشته‌اند. او اجرایش را خراب کرده و تمام اعتبارش را ازدست‌داده و حقوقش نیز پرداخت نشده. افراد و اشخاص دیگری که اجرای او را برای محافل خود رزرو کرده بودند، سفارششان را لغو کرده‌اند. در نتیجه او علاوه بر افسردگی مشکلات مالی هم دارد.

هانس شینر را می‌توان محضر سبک نهیلیسم دانست. در جایی از کتاب او می‌گوید: «یک واژۀ زیبا در این جهان هست: هیچ. به هیچ فکر کن.» و در جای دیگر بیان می‌کند: «من معتقدم که زنده‌ها مُرده‌اند و مرده‌ها زنده‌اند، دقیقاً برعکس باور پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها.» او همچنین بازتاب افکار و احساست خود بل نیز هست. مردی پر از تناقضات که هم دنیوی است و هم مذهبی، ساده‌لوح، احساساتی و بی‌حال، ستیزه‌جو و اندوهگین. همه این ویژگی‌ها هستند که بل و دلقکش را خاص و به‌یادماندنی می‌کنند.

در کتاب عقاید یک دلقک تنها یک پرسوناژ از نظر فیزیکی وجود دارد و داستان تنها یک روز به طول می‌انجامد. از باقی شخصیت‌ها جز صدا و عقایدشان چیزی نمی‌بینیم. ما همه آنها را از طریق تعابیر و تصاویر و خاطرات هانس می‌شناسیم و هانس را از لابه‌لای کلمات آنها و خودش. هانس قابلیت خاصی دارد. او می‌تواند از طریق بوها همه احساسات را درک کند. این ابزار تخیلی که بل به هانس بخشیده است، مهم‌ترین ابزار او در پیش برد رمان است. مهم‌ترین ابزاری که کمک می‌کند ما بدون دیدن کاراکترها بتوانیم آنها را بشناسیم.

این شیوه، شیوه داستان‌نویسی مصاحبه‌ای نامیده می‌شود. شیوه معمولی نیست و کمتر کتابی را می‌توان دید که از این شیوه مستند گون استفاده برده باشد زیرا همیشه دادن اطلاعات به‌صورت مستقیم ساده‌تر است تا روایت آنها از زبان شخصی دیگر. بل می‌کوشد با سرنوشت تلخ هانس، بدی‌های جامعه را برجسته کند و اخلاق و بی‌اخلاقی را به‌خوبی به خوانندگانش می‌آموزد.

عقاید یک دلقک بر اساس وحدت‌های سه‌گانه ارسطو، شاعر پرآوازه یونانی بنا شده است. وحدت زمان: اثر تنها در یک روز اتفاق می‌افتد و از 24 ساعت تجاوز نمی‌کند. وحدت مکان: کل داستان تقریباً در یک منظر نمایشی (جایی که هانس ساکن است و به همه تلفن می‌زند) بیان می‌شود. وحدت موضوع: موضوع کلی زندگی یک شخص در آلمان و تأثیر جامعه سیاست جنگ و اقتصاد بر روی اوست. این شخص نماد جامعه آلمان است و محور اصلی داستان را شکل می‌دهد. هیچ یک از اطلاعاتی که در داستان به ما داده می‌شود بیهوده نیست زیرا همه آنها در جهت خدمت به بدنه اصلی داستان به کار گرفته می‌شوند و اگر حتی یکی از این رخدادها را حذف کنیم، بدنه داستان ضربه جدی می‌خورد.

هاینریش بل چه کسی بود؟

هاینریش بل در سال 1917 در شهر کلن در آلمان زاده شد. او پسر یک کابینت‌ساز بود و در سال 1938 به خدمت اجباری سپاه فراخوانده شد و در جبهه جنگ جهانی دوم جنگید. جنگ بسیار بر عقاید و تخیلات او تأثیر گذاشت. آثار جنگ را به‌وفور می‌توان در رمان‌های او دید. بن‌مایه داستان‌های او بیشتر درباره جراحات جنگی، گریختن و اسیر شدن در جنگ و افسردگی بعد از برگشت به خانه است. جنگ بسیار او را تحت‌تأثیر قرار داده بود. به حدی که در همه آثارش می‌توان احساس خشم نسبت به بی‌عدالتی سیاسی و فقر را مشاهده کرد.

بعد از جنگ سبک جدیدی در ادبیات آلمان به راه افتاد که می‌توان آن را زیرشاخه ادبیات جنگ دانست. بل نسبت به مردمش احساس دین می‌کرد و عطش این احساس را جز با نوشتن آثار انتقادی نمی‌توانست بخواباند. او خودش را به‌عنوان یک نویسنده، مسئول می‌دانست و خود را فعال و سخنگوی جامعه تلقی می‌کرد.

نهیلیسم شینر از عقاید خود بل نشئت می‌گرفت. جنگ بسیار بر بیهودگی و پوچ‌گرایی بل تأثیر گذاشته بود. این موضوع اصلاً چیز عجیبی نیست. شاید در ظاهر اولین ضربه هر جنگی بر تن اقتصاد جامعه فرود بیایید اما ضربه عمیق‌تری هم به‌صورت مستقیم و هم به‌صورت غیرمستقیم بر روان و ذهن مردم می‌گذارد و آن تأثیر فقر و تنگ‌دستی است. فقط حتی می‌تواند منجر به فساد در جامعه شود که به این راحتی‌ها درمان نمی‌شود.

بل بعدها دیدگاه‌های خودش را گسترش داد و اصلاح کرد اما همچنان با بدبینی تلخی تمام ایدئولوژی‌های جامعه را زیر سؤال می‌برد. او هانس را مردی تصویر کرد که هنوز به دنبال معنا می‌گردد و به اطرافیانش چنگ می‌اندازد تا معنایی دررابطه‌با خودش در آنها جستجو کند. اما جستجوی او مجوم به شکست است. او هیچ چیزی ندارد. نه اعتقاد دینی، نه معنا و نه یک نهاد سازمان‌یافته در حمایت از اقشاری چون او وجود دارد. گرچه که او در ظاهر در مقام یک انسان است اما در باطن چنین نیست و رفتار دیگران با این مهم را ثابت می‌کند.

بل ابتدا می‌خواست کتاب عقاید یک دلقک را لحظه‌ها بنامند زیرا عقاید یک دلقک لحظات خاصی از زندگی هانس اشنیر را توصیف می‌کند نه همه آن را. هانس درگذشته و در لحظات مهمی که تجربه کرده است زندگی می‌کند نه در اکنون و حال. یک دلقک به‌زعم خود بل فقط یک کتاب عاشقانه بود اما بعد انتشار جنبۀ سیاسی و مذهبی هم به خود گرفت و بسیار مطرح شد.

چه کسی باید عقاید یک دلقک را بخواند؟

تقریبا همه! شاید درک این کتاب برای خوانندگان کودک و نوجوان غیرممکن باشد اما دیگر خوانندگان به‌راحتی می‌توانند با این کتاب ارتباط برقرار کند. به‌خصوص اگر به سبک نهیلیسم علاقه‌مند باشید. این کتاب در سطح ادبیات جهان مطرح است و خواندن آن به بار فرهنگی و علمی شما می‌افزاید. تنها نکته مهم این است که این به‌خاطر اینکه شخصیت اصلی کتاب افسرده است، این کتاب به اشخاصی که از افسردگی رنج می‌برند توصیه نمی‌شود.

کدام نسخه کتاب عقاید یک دلقک را بخرم؟

کتاب عقاید یک دلقک به‌صورت صوتی و میکرو بوک و الکترونیکی در دسترس است اما هیچ‌کدام از آنها لطف نسخه کاغذی کتاب را ندارند زیرا مطالعه با کتاب بسیار راحت‌تر است و چشمانتان را خسته نمی‌شود و یا مکن نیست مانند کتاب صوتی با عادت به صدای گوینده، بخشی از متن کتاب را از دست بدهید.

خرید کتاب عقاید یک دلقک از فروشگاه سی بوک

فروشگاه همراه تخفیف سی بوک چند سالی می‌شود که در زمینه کتاب و کتاب‌خوانی فعالیت می‌کند و هدف اصلی‌اش این است که کتاب‌ها را برای افزایش سرانه مطالعه با قیمت کمتر و اقتصادی‌تر به مخاطبان عرضه کند. کتاب اثر مرکب را می‌توانید از فروشگاه اینترنتی سی بوک تهیه کنید.

فروشگاه سی بوک، با تخفیف همیشگی، حامی کتاب و کتاب‌خوانی.