روسیه و معنای پایگاه‌های از دست رفته‌اش در شام/ چگونه پوتین می‌تواند دسترسی‌اش به قاره سیاه و دریای مدیترانه را حفظ کند؟

به گزارش اقتصادنیوز، نشریه شورای آتلانتیک با انتشار یادداشتی مدعی شد، روسیه تا اوایل دسامبر از پایگاه هوایی خود در سوریه برای حمله به شورشیان درسوریه استفاده می‌کرد. اما اکنون که دولت بشار اسد که مسکو حامی‌اش بود، سقوط کرده و  روسیه مدعی است که مایل است پایگاه‌های دریایی و هوایی‌اش در سوریه را حفظ کند.

به ادعای ناظران، هنوز مشخص نیست که آیا روسیه قادر به انجام این کار است یا خیر. در همین راستا خبرگزاری رویترز مدعی شد، روسیه شناورهای نیروی دریایی خود را از پایگاه دریایی طرطوس به دریا منتقل کرده و تجهیزات خود را از پایگاه هوایی حمیمیم خارج کرده است، اما همچنان قصد دارد هر دو را حفظ کند. به گفته یک مقام ناشناس در گفت و گو با این خبرگزاری، دولت جدید هنوز در باب پایگاه‌های روس‌ها در سوریه تصمیم نهایی را نگرفته است. این مقام ناشناس مدعی است: این موضوع مربوط به مذاکرات آینده است و مردم سوریه حرف آخر را خواهند زد. به عبارت دیگر، هنوز مشخص نیست چه اتفاقی خواهد افتاد.

چرا تعامل با پوتین ممکن نیست؟

شورای آتلانتیک در ادامه گزارش ادعایی‌اش آورد، قابل درک است که روسیه بخواهد این پایگاه‌ها را حفظ کند. براساس گزارش‌ها پایگاه هوایی روسیه در سوریه نقش مهمی در حمایت از "سپاه آفریقا" مسکو (گروه واگنر اصلاح شده) در چندین کشور آفریقایی ایفا می‌کند. این پایگاه‌های دریایی به روسیه کمک می‌کند تا حضور خود را در دریای مدیترانه حفظ کند.

روسیه نمی‌تواند به راحتی از دریای سیاه به دریای مدیترانه دسترسی پیدا کند، زیرا ترکیه به دلیل محدودیت‌های اعمالی برای عبور کشتی‌های جنگی بین دو دریا، (محدودیتی که آنکارا پس از حمله مسکو به اوکراین در سال 2022 اعمال کرد)، نمی‌تواند به راحتی به دریای مدیترانه دسترسی پیدا کند.

در نهایت، از دست دادن این پایگاه‌ها توسط روسیه برای ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری این کشور تحقیرآمیز خواهد بود. حال سوال این است، چرا دولت جدید سوریه - به رهبری حیات تحریر الشام (HTS) و دیگر گروه های مورد حمایت ترکیه – ممکن است به روسیه اجازه دهند تا این پایگاه ها را حفظ کند؟

برخی استدلال می‌کنند که این احتمال وجود دارد که آن‌ها در ازای به رسمیت شناختن دولت جدید سوریه پس از اسد از سوی روسیه، چنین امتیازی را اعظا کنند. از آنجایی که کشورهای غربی در به رسمیت شناختن دولتی تحت رهبری تحریرالشام به دلیل ارتباط پیشینش با القاعده تردید دارند، شاید رهبران تازه نفس در ازای به رسمیت شناختن دیپلماتیک به روسیه اجازه دهند پایگاه‌های خود را حفظ کند.

اما این فرضیه در صورتی محقق خواهد شد که تحریرالشام مستاصل شده و در این باره به مسکو نیاز داشته باشد. در این میان نکته‌ای که باید لحاظ شود این است که پناهندگی روس به بشار اسد، می‌تواند فرایند عادی سازی روابط مخالفان با کرملین را پیچیده‌تر کرده و مالکیت دو پایگاه توسط روس‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع، تحریرالشام ممکن است نه تنها تمایلی به تعامل با کرملین نداشته باشد بلکه قادر به انجام هرگونه معامله با روسیه هم نباشد.

تنها شانس مسکو

به ادعای این نشریه، عامل دیگر این است شاید تحریرالشام نحوه استفاده روس‌ها از این دو پایگاه برای هدایت سپاه آفریقا (و قبل از آن واگنر) توسط دولت‌های آفریقایی را برنتابند؛ رویکردی که حضور نظامی فرانسه در جمهوری آفریقای مرکزی، مالی، نیجر و بورکینافاسو را تحت تاثیر قرار داده (و در مورد نیجر، همچنین روس‌ها جایگزین حضور نظامی ایالات متحده در آنجا شده است).

نیروهای روسیه به این گروه از دولت‌های آفریقایی کمک می‌کنند تا علیه گروه‌های مخالف رادیکال بجنگند، همانطور که نیروهای فرانسوی و آمریکایی پیشتر از این استراتژی پیروی می‌کردند. اگرچه تلاش‌های روسیه در این زمینه سخت گیرانه و نه چندان مؤثر بوده است.

البته بین گروه‌های مخالف رادیکال، از جمله میان تحریرالشام از یک سو و القاعده و شاخه داعش مستقر در عراق و الشام از سوی دیگر، اختلافاتی وجود دارد. اما از آنجایی که گروه‌های رادیکال در آفریقا هیچ تهدیدی برای تحریرالشام نیستند، مشخص نیست که چرا اعضای این گروه از اقدام نظامی روسیه علیه آنها از طریق پایگاه‌هایی در سوریه در ظاهر حمایت می‌کند.

اما این امکان نیز وجود دارد که سایر بازیگران خارجی بتوانند تحریرالشام و روسیه را به یکدیگر نزدیکتر کنند. نیروهای اسرائیلی پس از سقوط اسد انبارهای تسلیحات سوریه را بارها بمباران کردند - نه به این دلیل که تحریرالشام برای حمله به اسرائیل بدین تجهیزات متوسل خواهد شد-، بلکه برای جلوگیری از استفاده احتمالی آن‌ها توسط  شورشیان حاکم بر دمشق و دیگر گروه‌ها در در سوریه علیه اسرائیل.

در حالی که ممکن است انگیزه اسرائیل قابل درک باشد، ادامه این حملات می‌تواند پیامد ناخواسته‌ای را به همراه داشته باشد. یکی از پیامدهای احتمالی آن است که تحریرالشام در ازای ردیافت حمایت روس ها از خود در برابر اسرائیل اجازه استفاده از پایگاه ها را بدهد.

علاوه بر این، دقیقاً مانند دولت بشار اسد، نیروهای سوری تحت حمایت ترکیه که او را برکنار کردند، احتمالاً می خواهند قلمرویی در شمال شرقی سوریه که اکنون در اختیار نیروهای کرد تحت حمایت ایالات متحده قرار دارد را تصرف کنند. اگر ایالات متحده به کردها کمک کند، این امکان حاصل می شود تا تحریرالشام با روس ها علیه کردها و آمریکا هم صدا شود.

البته تحریر الشام ممکن است ترجیح دهد که تمام نیروهای غیرمسلمان – آمریکا و روسیه به طور یکسان – سوریه را ترک کنند و در عوض عمدتاً به ترکیه، حامی اصلی اش تکیه کند. بنابراین، دلایل قابل قبولی وجود دارد که چرا دولت جدید سوریه ممکن است بخواهد روس ها را اخراج کرده یا به آنها اجازه اقامت ندهد. با این حال، تصمیم آنها احتمالاً بر اساس نحوه نگرش دولت جدید به رفتار سایر دولت ها بازتعریف خواهد شد. از همین رو به نفع آمریکا و اسرائیل است تا دست به اقدامات محرکی نزنند که ماحصلش هم صدایی و تعامل تحریر الشام با روس ها باشد.