پشت پرده خوش رقصی ترکیه برای غرب/ اردوغان دلال قدرت شد؛ بازی سیال سلطان میان روسیه و آمریکا

به گزارش اقتصادنیوز، روابط رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با ایالات متحده مدت‌هاست که پرتنش است. لغو ناگهانی سفر «سلطان» به کاخ سفید در ماه می در همین قالب قابل تبیین می باشد. این دیدار می‌توانست اولین دیدار اردوغان در دوران ریاست بایدن باشد، اما به تعویق افتاد؛ گزاره‌ای که نشان از ناکارآمدی تعامل متحدان دارد. ترکیه با لغو نشست ماه مه، فرصتش برای بازتعریف روابط با آمریکا را از دست داد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در دوران ریاستش رابطه خوبی با اردوغان برقرار کرد، اما رویکرد شخصی‌شده او کانال‌های دیپلماتیک سنتی و پیوندهای نهادی بین دو کشور را بدون ارائه نتایج ملموس از کار انداخت. روابط ایالات متحده و ترکیه سال 2019 بدتر شد؛ زمانی که آنکارا برای خرید سامانه موشکی روسی عزمش را جزم کرد و هدف تحریم های واشنگتن قرار گرفت. با آغاز ریاست جو بایدن، دولت اردوغان مورد غضب بود. بایدن تلاش داشت اینگونه نارضایتی خود را از سست شدن پایه‌های دموکراسی در ترکیه و تعامل این کشور با روس‌ها را نشان دهد. با این همه، پس از حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل، رویکرد تند اردوغان تعامل میان دو بازیگر را سخت تر کرد. بالاخص آن که بایدن از همان ابتدای جنگ کنار اسرائیل قرار گرفت. با این همه موافقت ترکیه با عضویت سوئد جهت پیوستن به ناتو و سیگنال مثبت آمریکا جهت فروش جنگنده  اف-16 به این کشور بار دیگر امید به بهود روابط آنکارا و واشنگتن را افزایش داد. سفر اردوغان نیز در همین راستا مورد توجه بود که لغو شد.در این باره فارن افرز یادداشتی را منتشر کرده است. اقتصاد نیوز این یادداشت را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست با عنوان «پاشنه آشیل اردوغان/ چرا تعامل با ترکیه برای آمریکا جذاب است؟» منتشر شد و در ادامه بخش دوم آمده است.

پاشنه آشیل ترکیه

اگر جنگ در اوکراین رخ نمی داد، روابط آنکارا با دولت بایدن ممکن بود بسیار بدتر از امروز باشد. این درگیری اهمیت موقعیت جغرافیایی ترکیه را برجسته کرده و واشنگتن را واداشته تا بدین نتیجه برسد که مشارکت ترکیه در ناتو، برای امنیت منطقه دریای سیاه و کل اروپا حیاتی است.اما درک مزایای مشارکت ترکیه مستلزم هماهنگی سالم تری بین ترکیه و ایالات متحده است. هنوز تعامل کمی در سطوح اجرایی وجود دارد، اگرچه واشنگتن در تلاش است تا روابط نهادی را که در دهه گذشته تضعیف شده ، احیا کند. دو کشور گفت‌وگوهای راهبردی تعریف کرده اند؛ رایزنی هایی که موضوعاتی مانند دفاع، همکاری‌های اقتصادی و آینده سوریه را پوشش می‌دهد. پیشرفت گفتگوها آهسته است، اما چشم انداز آینده اش ترسیم شده است.طبیعتا برای تعامل بیشتر، همکاری در حوزه صنعتی دفاعی برجسته می شود.در طول جنگ سرد، ترکیه یکی از بزرگترین خریداران سیستم های تسلیحاتی ایالات متحده بود و به نوبه خود از چتر امنیتی ناتو سود می برد. اما همکاری دفاعی از آن زمان کاهش یافته است. به ویژه در دهه گذشته، شرکای غربی ترکیه در واکنش به عقب‌نشینی دموکراتیک ترکیه در داخل و جنگ‌طلبی در منطقه، برای فروش سلاح به آنکارا تمایلی ندارند.

تصمیم ترکیه برای خرید سامانه موشکی اس-400 روسیه در سال 2019 شکاف را تشدید کرد: ایالات متحده تحریم هایی را علیه ترکیه اعمال کرد و نگرانی در مورد خطر جمع آوری اطلاعات روسیه از طریق سیستم تسلیحاتی باعث اخراج آنکارا از برنامه جت جنگنده F-35 ناتو شد. تا قبل از قرارداد اخیر، ایالات متحده (مانند اکثر متحدان ناتو) طی شش سال در حوزه دفاعی تعاملی با ترکیه نداشت. اگر آنکارا و واشنگتن بتوانند در مورد روشی برای غیرفعال کردن و نظارت بر اس-400 به توافق برسند و مشکل را برای همیشه حل کنند، می توانند راه را برای یک مشارکت دفاعی جدید هموار نمایند.

فرصت سازی از جنگ در اوکراین

در حالی که ترکیه برای خرید تسلیحات غربی با موانعی روبرو است، صنعت دفاعی داخلی این کشور گسترش یافته است. هزینه های دفاعی ترکیه به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی از لحاظ تاریخی بالا بوده و این بازیگر اکنون 80 درصد نیازهای نظامی خود از پهپاد گرفته تا تانک و کشتی های جنگی را از طریق تولیدات دفاعی داخلی تامین می کند. ترکیه همچنین در موقعیتی است که به اوکراین تسلیحات می فروشد و به تکمیل ذخایر اقلام اولیه دفاعی کشورهای اروپایی مانند خودروهای زرهی، موشک های کوتاه برد، گلوله های مهمات و هواپیماهای بدون سرنشین کمک می کند. در آغاز جنگ تمام عیار در اوکراین، نیروهای اوکراینی عملاً از هواپیماهای بدون سرنشین بایراکتار ترکیه برای دفع حملات روسیه به کیف استفاده کردند. از آن زمان، شرکت‌های ترکیه و اوکراین سرمایه‌گذاری‌های مشترک تولیدی را توسعه داده و ترکیه بی‌سروصدا موشک، خودروهای زرهی، گلوله‌های توپخانه و مهمات خوشه‌ای به اوکراین می‌فروشد.ترکیه به یک تامین کننده مهم برای ایالات متحده نیز تبدیل شده است. واشنگتن اوایل سال جاری از یک شرکت ترکیه ای مهمات آماده جنگ خریداری کرد و در ماه فوریه، پنتاگون قراردادی با یک شرکت ترکیه ای دیگر برای ساخت گلوله های توپخانه در مسکویت تگزاس را رسانه ای کرد. انتظار می رود این کارخانه تا سال 2025 ظرفیت کامل برای تولید گلوله های 155 میلی متری در ایالات متحده داشته باشد. پیشنهادات دفاعی ترکیه ممکن است چندان برجسته نباشد، اما شرکت های ترکیه می توانند تجهیزات نظامی را ارزان و سریع تولید کنند. با مشارکت ترکیه در دفاع از اروپا، ایالات متحده می تواند پول کم تری به امنیت اروپا اختصاص داده و بیشتر بر اولویت های ایالات متحده در اقیانوس هند و آرام متمرکز شود. بنابراین، اندیشیدن به ترکیه به عنوان تامین کننده دفاعی به جای نقش سنتی اش به عنوان خریدار، می تواند فرصت های جدیدی را در برنامه ریزی امنیتی فراآتلانتیک ایجاد کند.

ماهی گیری از آب گل آلود

واشنگتن برای بهبود وضعیت حقوق بشر در ترکیه نیاز به رویکرد هوشمندانه‌تری دارد. به استثنای چهار سال دوران ریاست جمهوری ترامپ، ایالات متحده مدت ها تلاش کرده  تا مسائل حقوق بشر را در تعاملات خود با ترکیه ارتقا دهد هرچند در این مورد پیشرفتی حاصل نشده است. در سال‌های اخیر، واشنگتن و دیگر پایتخت‌های غربی در تلاش برای سوق دادن آنکارا به سمت سیاست‌های لیبرال‌تر تحریم هاسی را اعمال کرده‌اند، اما این تلاش‌ها تأثیر چندانی نداشته است.دلیلی وجود ندارد که انتظار داشته باشیم ادامه به حاشیه راندن اردوغان نتایج بهتری برای مردم ترکیه به همراه داشته باشد. یکی از بدترین دوره‌های حقوق بشر در تاریخ اخیر ترکیه پس از کودتای نافرجام سال 2016 بود، زمانی که دولت اردوغان سیاستمداران کرد، اعضای جنبش گولن (که پیروان آن را مسئول سازمان‌دهی کودتا می‌دانست) را به شکلی گسترده سرکوب کرد.در میان افرادی که دستگیر شدند، نیکوکار ترک عثمان کاوالا بود که سال 2017 به اتهامات ساختگی تلاش برای سرنگونی دولت از طریق سازماندهی تظاهرات به نمایندگی از آن زندانی شد. کاوالا به نمادی از سوء ظن دولت ترکیه مبنی بر اینکه جامعه مدنی به عنوان عوامل غرب در تلاش برای سرنگونی اردوغان یا محدود کردن استقلال این کشور هستند، تبدیل شد. در پی کودتا، رهبران آمریکا و اروپا اقدامات سرکوبگرانه دولت ترکیه را محکوم کرده و بارها از آنکارا خواسته اند کاوالا را آزاد کند. اما واضح است که استراتژی آنها کار نمی کند. علیرغم فشارهای قوی خارجی، کاوالا و سایر زندانیان سیاسی پشت میله های زندان باقی مانده اند.

سیاستگذاران ایالات متحده اکنون باید یک رویکرد جایگزین برای مسائل حقوق بشر ترکیه در نظر بگیرند. از نظر تاریخی، در مواقعی که ترکیه تصور می کرد قادر است تا در نهادهای غربی جایگاه مستحکم‌تر داشته باشد، پیشبرد حقوق بشر آسان‌تر بوده است. برای مثال، اواسط دهه 1990، زمانی که کمپین زمین سوخته آنکارا علیه شورش کردها منجر به سوء استفاده های گسترده شد، واشنگتن با ترکیبی از سیاست هویج و چوب واکنش نشان داد و فروش تسلیحات را محدود کرد اما در عین حال حمایت خود را از یکپارچگی اروپایی ترکیه نشان داد. پس از اینکه رای دهندگان ترکیه احزاب سیاسی جریان اصلی کشور را در انتخابات سال 2002 رد کردند و حزب اردوغان را به قدرت رساندند، دولت جدید - حداقل در چند دوره اول خود - به وعده آینده دموکراتیک ترکیه به عنوان بخشی از اروپا پایبند بود. اما پس از آن روند الحاق به اتحادیه اروپا متوقف شد و اردوغان از ترس گشودن دریچه های مخالفانی که می تواند رژیم او را تهدید کند، تمایلی به گسترش حقوق و آزادی ها در ترکیه نداشت. برای تشویق به بازگشت به فرایند اصلاح‌طلبی پیشین، ایالات متحده باید توافقی جدید با ترکیه داشته باشد و پیشرفت در حقوق بشر را به یک پروژه ژئوپلیتیکی بزرگ‌تر گره بزند.

برای این منظور، غرب باید موقعیت ترکیه را در ناتو، شورای اروپا و دادگاه حقوق بشر اروپا تضمین و تعهد خود را به همکاری طولانی مدت با آنکارا تأیید کند. ترکیه به طور فزاینده ای اقتدارگرا شده است، اما هنوز انتخابات رقابتی دارد و فشارهای داخلی برای آزادی های بیشتر افزایش یافته است. پس از شکست تاریخی حزب عدالت و توسعه در انتخابات اوایل سال جاری، اردوغان با اوزگور اوزل، رهبر حزب اصلی اپوزیسیون ترکیه که برای «عادی‌سازی» سیاست داخلی، بازگشت به حاکمیت قانون و آزادی زندانیان سیاسی تحت فشار بود، ملاقات کرد. عضویت ترکیه در نهادهای چندجانبه به مدافعان حقوق بشر داخلی اهرم سیاسی می‌دهد و مشارکت از طریق این انجمن‌ها می‌تواند بازیگرانی را که دارای مشروعیت در سیستم ترکیه هستند و شانس بیشتری نسبت به منتقدان غربی برای معکوس کردن عقب‌نشینی دموکراتیک کشور دارند، تقویت کند.