تصمیمات کرونایی برای حمل و نقل عمومی بر مدار آزمون و خطا

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایمنا، طی این ۱۱ ماه هر روز بیشتر با این ویروس آشنا شدیم و با هر کشف، رفتار و تصمیم‌هایمان نیز تغییر کرده است. در روزهای نخست تنها توصیه‌مان به شستن دست‌ها بود و استفاده از ماسک را چندان جدی نمی‌گرفتیم. مدیران شهری نیز هر روز بخش زیادی از خیابان‌های شهر را ضد عفونی می‌کردند. اتوبوس‌ها، ایستگاه و واگن‌های مترو هر شب ضد عفونی می‌شدند. اما خبری از استفاده از دستکش و ماسک برای رانندگان اتوبوس و تاکسی نبود. برخی از تاکسی‌ها و اتوبوس‌های شهری با کاورهای پلاستیکی صندلی راننده را جدا کرده بودند.

 پیشنهاد اولیه تعطیلی کامل مترو و ناوگان اتوبوسرانی بود. اما تا به امروز یک روز هم نه مترو متوقف شده و نه اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها. این در حالی بود که شهرهای دیگر کشورها همزمان با تعطیلی فعالیت‌های روز مره، بخش زیادی از ناوگان حمل و نقل شأن را متوقف کرده بودند؛ به طور مثال در لندن ۴۰ ایستگاه مترو تعطیل و محدودیت‌هایی برای ورود به ۲۴ ایستگاه در نظر گرفته شد و به منظور تردد آسان کارکنان همه محدوده‌های ترافیکی در این شهر به صورت موقت لغو شد، همچنین سرفاصله قطارهای شهری و اتوبوس‌های این شهر نیز افزایش یافت.

در شهر کوالالامپور سرویس‌دهی قطارهای درون‌شهری به ساعات ۶ تا ۱۰ صبح و ۱۵ تا ۲۲ شب محدود شد و سرفاصله قطارها به زمان ۳۰ دقیقه افزایش یافت. از ورود مسافران فاقد تجهیزات لازم به متروی این شهر جلوگیری شد و ضدعفونی کردن قطارهای درون شهری و اتوبوس‌ها در این شهر به صورت مداوم انجام می‌شد.

تعطیلی ناوگان حمل و نقل عمومی مورد تاکید اعضای شورای شهر تهران هم بود و بارها آن را پیگیری کردند. آنها معتقد بودند چون تهویه واگن‌های مترو مناسب نیست این واگن‌ها می‌توانند منشأ اصلی انتشار ویروس کرونا باشد. چند ماهی محدودیت‌های تردد در محدوده‌های مرکزی شهر برداشته شد تا آنها که مجبور به خروج از خانه هستند از خودروی شخصی استفاده کنند، اما خیابان‌ها قفل شد.

برای خلوتی خیابان‌ها و ناوگان حمل و نقل عمومی، محدودیت‌هایی فعالیت‌های صنفی و دورکاری مطرح شد، اما مدتی که گذشت، استفاده از ماسک، رعایت فاصله اجتماعی، شستن دست‌ها و پرهیز از تجمع مورد تاکید قرار گرفت.

 با وجود آنکه ناوگان حمل و نقل عمومی از همان ابتدای همه‌گیری ویروس کرونا جز کانون‌های شیوع کرونا شناخته شده و سهم آن در انتقال ویروس بین ۲۶ تا ۲۷ درصد اعلام شد، اما در این حوزه تصمیم گیری ها بر محور آزمون و خطا بود.

مدت‌ها استفاده از ماسک در ناوگان حمل و نقل عمومی توصیه‌ای بود و هیچ گونه سخت‌گیری برای مسافرانی که به رعایت پروتکل‌ها توجهی نداشتند نمی‌شد، بعد از چند ماه ستاد ملی کرونا، ورود مسافران بدون ماسک را به واگن‌های مترو و اتوبوس ممنوع کرد. در روزهای ابتدایی برای رعایت فاصله اجتماعی روی برخی از صندلی‌های اتوبوس و مترو ضربدرهای قرمز رنگی زده بودند. بر روی کف اتوبوس و مترو هم با همان نشانه‌ها فاصله اجتماعی رو یادآوری می‌کردند، اما تجربه به تصمیم گیران این حوزه نشان داد، در ناوگان پر نیاز حمل و نقل تهران این گونه نشانه گذاری ها جواب نمی‌دهد و در ازدحام مسافران گم می‌شود.

یکی دیگر از این تصمیم گیری ها بدون مطالعه کاهش ساعت کاری اتوبوس و مترو تا ساعت ۲۰ بود که بعد از چند روز پس از افزایش چشمگیر مسافر در ساعات ۱۶ تا ۱۸ مجبور به لغو این تصمیم شدند.

 مدیران شهری در این ماه‌ها بیشتر از گذشته به دولت تکالیف انجام نداده در حوزه توسعه حمل و نقل عمومی و تقویت ناوگان را یادآوری کردند. با این تعداد اتوبوس و واگن مترو رعایت فاصله اجتماعی رویایی دور محسوب می‌شد.

پیروز حناچی، شهردار تهران درباره رعایت نشدن فاصله اجتماعی در ساعات اوج مسافر در ناوگان مترو و اتوبوسرانی، می‌گوید: برای اجرای فاصله گذاری اجتماعی در مترو به سه برابر ناوگان فعلی نیاز است.

او در یکی از مراسم‌های شهری خطاب به مسئولان دولتی هم می‌گوید: شهرداری‌ها به طور عمومی و مخصوصاً در ایام کرونا با مشکل درآمد و هزینه مواجه هستند همه کلان‌شهرهای دنیا مخصوصاً در ایام کرونا در حوزه حمل و نقل مورد حمایت قرار گرفتند، ما هم امیدواریم قول‌هایی که در حوزه حمل‌ونقل داده شده عملی شود. قبل از شیوع ویروس کرونا مترو تهران روزانه حدود ۵ میلیون سفر را مدیریت می‌کرد، اما هفته گذشته مترو تهران ۵۲۰ هزار مسافر را جابجا کرد؛ در حالی که ظرفیت مترو حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ سفر است.

محسن هاشمی، رئیس شورای اسلامی شهر تهران، نیز بارها با تاکید برای اینکه حمل و نقل عمومی فضای امنی برای سفرهای درون شهری در ایام کرونا نیست، می‌گوید: وضعیت تهویه مترو تغییر نکرده و مردم باید بدانند حمل و نقل عمومی جای امنی نیست، لذا باید حداکثر ایمنی را لحاظ کنند.

به گفته وی مردم باید از ماسک و دستکش هنگام استفاده از حمل و نقل عمومی استفاده کنند و پس از آنکه بیرون آمدند ماسک و دستکش را دور بیندازند.

 محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران هم درباره وضعیت حمل و نقل عمومی در روزهای کرونایی  می‌گوید: تا کنون ریالی از اعتبارهای در نظر گرفته شده جهت مقابله با کرونا و فاصله‌گذاری اجتماعی برای توسعه حمل و نقل عمومی و یا به طور کلی شهرداری اختصاص داده نشده است.

به گفته او به دلیل شیوع کرونا در هر ماه فقط حمل و نقل عمومی شهرداری تهران حدود ۱۰۰ میلیارد تومان خسارت دیده و می‌بیند و متأسفانه تاکنون ریالی از سوی دولت برای جبران خسارت و همچنین خرید اتوبوس و یا تأمین واگن پرداخت نشده در حالی که دولت در این قضیه تکلیف قانونی دارد.

 مدیران شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران در روزهای کرونا به جز اجبار استفاده ماسک و ضد عفونی کردن اتوبوس‌ها در مبدا و مقصد یک توصیه هم برای ایمنی مسافران اتوبوس هم کردند و آن هم رعایت سکوت در اتوبوس‌ها بود!

به گفته محمود ترفع، مدیر عامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، صحبت کردن یکی از راه‌های انتقال ویروس کرونا از سوی فرد ناقل به دیگران است و به همین دلیل، به همه مسافران اتوبوس تأکید کرد که با استفاده از ماسک در ایستگاه و داخل اتوبوس، از گفت‌وگو با سایر مسافران به شدت پرهیز کرده و با تلفن همراه خود صحبت نکنند.

 از همان روزهای نخست برخی از تاکسی‌ها از پوشش‌های پلاستیکی استفاده کردند که فضای بین راننده و مسافر را از هم جدا کنند و در صندلی عقب نیز تنها دو مسافر سوار می‌شدند. در این ماه‌ها ۵۱۴ نفر از رانندگان تاکسی مبتلا به کرونا شده‌اند که از این تعداد ۸۶ نفر فوت کرده‌اند.

محمد روشنی؛ رئیس سازمان تاکسیرانی تهران  می‌گوید: از سوم اسفند سال گذشته که ستادهای مبارزه با کرونا در این سازمان شکل گرفت، وضعیت این ناوگان به طور دائم رصد و آسیب‌های احتمالی در این حوزه پیش‌بینی شد. تلاش ما بر این بود تا تصمیماتی برای ایمن‌سازی این ناوگان انجام شود و در گام نخست شدت وضعیت بحرانی از طریق جمع‌آوری و آنالیز داده‌های معتبر پایش و دستورالعمل‌های استاندارد از جمله نظافت فردی سازمانی محیطی بر اساس دستورالعمل‌های سازمان جهانی تهیه و تدوین شد.

وی ادامه می‌دهد: در ادامه اولویت‌های اجرایی تعیین و به صورت لحظه‌ای ابلاغیه‌های نهادهای بالادستی در این حوزه پایش و به‌روزرسانی شد. همچنین تلاش شد از تجارب سایر کشورها برای مقابله با بیماری کرونا در حوزه تاکسیرانی بهره ببریم. در این مدت پنل درخواست خدمات اداری غیرحضوری و اپلیکیشن پیشخوان تاکسی برای تاکسیرانان راه‌اندازی شد. همچنین پروانه‌های تاکسیرانی منقضی شده، تمدید شد و در سطح پایانه‌ها و ایستگاه‌ها، آموزش‌ها و اطلاع‌رسانی‌های لازم با حضور نماینده اداره کل سلامت شهرداری و کارشناسان بهداشتی صورت گرفت.

به گفته روشنی یکی دیگر از موضوعاتی که در این مدت مورد توجه قرار گرفت طرح پرداخت الکترونیکی کرایه‌ها به جهت کاهش تبادل پول نقد داخل تاکسی‌ها بود. شستشوی روزانه تاکسی‌ها و نظارت دقیق و سختگیرانه بر اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی از دیگر اقداماتی بود که انجام شد. در این مدت بیش از ۴۱ هزار لیتر مواد ضدعفونی کننده و بیش از ۲۳۴ هزار ماسک، ۵۳ هزار دستکش و ۲۱ هزار کاور محافظ جداکننده در بین تاکسیرانان توزیع شد.

بر اساس پژوهشی که مجلس از چالش‌های حمل و نقل درون شهری در ایام کرونا انجام داده است مهم‌ترین چالش‌ها این حوزه مربوط می‌شود به مسائل مربوط به ادامه فعالیت حمل و نقل همگانی و رعایت همزمان پروتکل‌های بهداشتی ازجمله فاصله گذاری اجتماعی که چالش اصلی پیش رو به حساب می‌آید.

همچنین بر اساس دستاوردهای این پژوهش، کاهش تقاضای حمل و نقل که کاهش درآمد بخش دولتی، شهرداری‌ها و بخش خصوصی مانند کاهش درآمد عوارضی‌ها، امداد خودروها، مجتمع‌های رفاهی بین راهی، جایگاه داران سوخت، کاهش درآمد از جرایم راهنمایی و رانندگی و کاهش درآمد بخش حمل و نقل عمومی از یک طرف و افزایش هزینه‌هایی مانند استفاده از مواد ضدعفونی کننده، پایش سلامت کارکنان و افزایش حجم ارائه خدمات به ویژه برای شهرداری‌های کلانشهرها را به دنبال داشته است از دیگر مسائلی است که می‌تواند در صورت طولانی شدن شیوع این بیماری به چالش‌های این حوزه تبدیل شود.

در این پژوهش توصیه شده است که اقدامات فیزیکی مانند ضدعفونی کردن وسایل نقلیه عمومی، نظارت بر نیروی کار، فاصله گذاری اجتماعی مانند نشانه گذاری صندلی‌ها، محل ایستادن و صف خریداری بلیت اتوبوس و مترو و اقدامات آموزشی و فرهنگ سازی، مجموعه‌ای از اقدامات فوری هستند که انجام آنها در دوران شیوع بیماری، دائمی بوده و تا پایان دوران شیوع بیماری، همواره باید انجام شوند.

چند پیشنهاد دیگر هم در این پژوهش مطرح شده است از جمله توزیع ساعات کاری مشاغل که راهکاری کم هزینه و امکان پذیری است، طراحی سرویس ویژه با رعایت فاصله گذاری لازم است. با توجه به الزام کارکنان دولت برای حاضر شدن در سر کارها، می‌توان در گام اول، راه اندازی سرویس ویژه برای کارکنان دولت را آغاز کرد و در ادامه آن را برای استفاده عموم نیز توسعه داد.

همچنین در خطوط اتوبوسرانی پر تقاضا شامل خطوط BRT و سایر خطوط، امکان تعطیلی کل یا حتی برخی خطوط برای طولانی مدت وجود ندارد بنابراین اضافه کردن ناوگان باید در دستور کار قرار گیرد. امکان تعطیلی خطوط کم تقاضا و استفاده از ناوگان آن و نیز استفاده از ناوگان آزاد بخش خصوصی برای سرویس دهی با فاصله گذاری اجتماعی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. در شهرهای کوچک و خارج از محدوده کلان‌شهری، توسعه شیوه‌های پیاده روی و دوچرخه سواری و به طور کلی آموزش و توصیه به کاهش سفرهای روزانه مورد تأکید بیشتری است.

ویروس کرونا بار دیگر به مسئولان شهری و دولتی یادآوری کرد که ناوگان حمل و نقل عمومی در حوزه تأمین اتوبوس و واگن نیاز فوری دارد و بین تعداد اتوبوس فرسوده و واگن‌های مترو با نیازهای شهر فاصله بسیار است.