پایانِ نتانیاهو /شکست بی‌بی در تشکیل کابینه
به گزارش اقتصادنیوز؛ مهلت اعطایی «رووین ریولین» رئیس‌جمهور، به نخست وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، برای تشکیل کابینه در پایان سه‌شنبه خاتمه یافت و با شکست نتانیاهو در ایجاد ائتلاف اکثریت برای تشکیل کابینه، بن‌بست سیاسی در سرزمین های اشغالی ادامه یافت. اما کنار رفتن بی‌بی خود می‌توند آغاز خروج از بن‌بست باشد.
بر اساس قانون، در حال حاضر ریولین سه روز زمان دارد تا تصمیم گیری کند که ماموریت تشکیل کابینه را به «یائیر لاپید» رئیس حزب «یش عتید» یا «نفتالی بنت» رئیس حزب یامینا بدهد یا اینکه به کنست این فرصت را بدهد تا فردی را که توان ایجاد ائتلاف اکثریت را دارد پیدا کند.
هرچند وی بطور قانونی می‌تواند ۲هفته دیگر مهلت نتانیاهو برای تشکیل کابینه را تمدید کند، اما به احتمال زیاد با توجه با اثبات ناتوانی وی در ایجاد ائتلاف، با پایان ضرب‌الأجل، دوران نخست‌وزیری نتانیاهو هم به پایان رسیده است. باتوجه به اینکه در دور قبل و طی رایزنی‌های رئیس‌جمهور با سران احزاب، رهبر حزب یش‌عتید پس از نتانیاهو بیشترین رأی را کسب کرد، احتمالاً یائیر لاپید، رهبر شدیداً سکولارِ حزب میانه‌رو «آینده‌ای هست» (یش عتید/Yesh Atid) مأمور تشکیل کابینه خواهد شد.
اما لاپید هم کار آسانی برای تشکیل کابینه نخواهد داشت. اگرچه برخی چپ‌ها و میانه‌ها معتقدند وی به سرعت می‌تواند کابینه را تشکیل دهد، اما در صورت موفقیت در تشکیل کابینه هم دولت وی بسیار شکننده خواهد بود. چراکه لپید یک میانه‌رو به شدت سکولار است، درحالیکه برای تشکیل کابینه ناگزیر به ائتلاف و همکاری با چپ‌ها و راست‌ها و چه بسا عرب‌ها خواهد بود. این درحالی است که مطالبات و رویکردهای این گروه‌ها بسیار متفاوت و متعارض است. به خصوص در این میان مسئله فلسطین پررنگ‌تر جلوه خواهد کرد و این میزان اختلاف نظر می‌تواند منجر به بی‌ثباتی کابینه لاپید شود.
این را هم باید در نظر داشت که در صورت نخست‌وزیری لاپید و کنار رفتن نتانیاهو، جلسات محاکمه وی برای پرونده‌های سه گانه ادامه خواهد یافت و امکان محکومیت او وجود دارد. در صورتیکه نتانیاهو از گردونه سیاست در اسرائیل کنار برود، بسیاری از بن‌بست‌ها جهت تشکیل کابینه ائتلافی و حتی ائتلاف میان جناح‌های راست و چپ و میانه نیز وجود دارد. حذف نتانیاهو فضای سیاسی رژیم اسرائیل را به اندازه‌ای منعطف می‌کند که تشکیل کابینه اساساً کار دشواری نخواهد بود.
پایان بی‌بی پس از ۲سال بن‌بست سیاسی
چهار انتخابات برگزار شده در سرزمین‌های اشغالی در طول حدود ۲ سال، نه تنها منتج به گشایش و خروج تل‌آویو از بن‌بست سیاسی نشد، بلکه با اصرار نتانیاهو برای ماندن در قدرت، تشکیل ائتلاف اکثریت عملاً ناممکن شده است. اما توازن نسبتاً پایدار میان طیف‌های سیاسی چگونه به این گره کور منتهی شد؟
ترکیب پارلمان اسرائیل، بازتابی از شکاف‌ها و تعارض‌های سیاسی-مذهبی موجود درون جامعه اسرائیل است. مبنای این چنددستگی به این مسئله برمی‌گردد که اختلاف نظر احزاب درباره اینکه با کرانه باختری و بطور کلی مسئله فلسطین و فلسطینی ها چه باید کرد، به حدی گسترده شده که امکان یافتن راه‌حل‌های میانه وجود ندارد. همچنین مسئله نقش مذهبیون سنتی و میزان نفوذ آن‌ها در ساختار سیاسی-اجتماعی نیز به محل تعارض بدل شده است. و همه این‌ها در چینش نیروهای سیاسی در کنست بازتاب پیدا کرده است.
علاوه بر این، شخص بنیامین نتانیاهو، خود به یک معضل تبدیل شده است. چراکه وی نه تنها به دنبال اعمال سیاست‌ها و کسب منافع سیاسی خاص خود است، بلکه بر نقش خود به عنوان نخست‌وزیر اصرار عجیبی می‌ورزد که این نیز عمدتاً برای جلوگیری از محاکمه خود در پرونده‌های سه‌گانه بوده است. در واقع در کنار عوامل زمینه‌ای یادشده، شخص نتانیاهو در سال‌های اخیر به عنوان عامل اصلی بی‌ثباتی و عدم امکان‌پذیری تشکیل کابینه ظاهر شده است.
جناح راست سیاسی در اسرائیل شامل احزاب مختلفی اعم از حزب نتانیاهو، لیکود، یامینا، گروه‌های ارتدکس یهودی یا اخیراً صهیونیسم مذهبی و ... است که این‌ها کمابیش پیوند محکمی با نخست‌وزیری نتانیاهو خورده‌اند و ظاهراً جز نتانیاهو و حزبش، حزب دیگری حاضر نیست امتیازاتی که طی دهه‌های اخیر نصیب آن‌ها شده را تأمین کند.
در مجموع می‌توان گفت قدرت بین چپ و میانه و راست کمابیش تثبیت شده است. به‌گونه‌ای که مثلاً ممکن است در یک انتخابات آراء لیکود کاهش یابد، اما تقریباً به همان میزان به آرای یک حزب راست‌گرای دیگر افزوده می‌شود. این وضعیت برای جناح میانه و چپ نیز تا حدودی صادق است. و بطور کلی توازن قدرت بیشتر به نفع راستگرایان است، اما خود راستگرایان بالأخص در این مدت و با وجود نتانیاهو نمی‌توانند به اجماع برسند. اتفاقاً یکی دیگر از عوامل بن‌بست کنونی، همین ثبات نسبی در تقسیم کرسی‌های قدرت است و جناح‌های سیاسی برای رسیدن به ائتلاف اکثریت جهت تشکیل کابینه ناگزیر به اتحاد به طیف‌هایی خارج از بلوک سیاسی خود هستند. این روند در شرایط کنونی به وضعیت خاصی انجامیده که هیچ یک از بلوک‌ها امکان رسیدن به اکثریت را ندارند.
آخرین راهکار از پیش شکست‌خورده بی‌بی
به نوشته نیویورک‌تایمز، آخرین انتخابات در ماه مارس موقعیت نتانیاهو را تضعیف کرد بطوریکه تاکنون نتوانسته ائتلافی را تشکیل دهد که اکثریت پارلمان را فرماندهی کند. نتانیاهو در دقیقه ۹۰ کرسی نخست‌وزیری یک ساله را به رقیب پیشنهاد کرد. وی که 12 سال گذشته را در دفتر نخست‌وزیری سپری کرده و اکنون به اتهام فساد در حال محاکمه است، پس از چهارمین انتخابات بی‌نتیجه اسرائیل طی دو سال گذشته، این پیشنهاد را اندکی زودتر از پایان مهلت مقرر برای تشکیل کابینه اعلام کرد.
حزب محافظه کار نتانیاهو، لیکود، با کسب ۳۰ کرسی از ۱۲۰ کرسی پارلمان بیشترین کرسی‌ها را از آن خود کرد، اما از اتحاد لیکود، دو حزب وفادار فوق ارتدکس و یک اتحاد شدیداً راستگرا به نام صهیونیسم مذهبی، مجموعاً ۵۲ قانونگذار ذیل ائتلاف به رهبری نتانیاهو قرار دارند. آخرین راهکار نتانیاهو پیشنهاد نخست‌وزیری به بنت بود که در وهله اول با پاسخ منفی رهبر حزب یامینا مواجه شد. حتی در صورت پذیرش این پیشنهاد و پیوستن یامینا به بلوک سیاسی نتانیاهو، با ۷ کرسی حزب نفتالی بنت، نتانیاهو همچنان دو کرسی از حد نصاب ۶۱ کرسی لازم برای تشکیل ائتلاف اکثریت، کم می‌داشت.
در این میان ۴ کرسی فهرست متحد عربی (راعم) می‌توانست اکثریت را فراهم کند. نتانیاهو برای تشکیل دولت، نیاز به حمایت مستقیم یا غیرفعال اسلامگرایان «راعم» (Raam یک حزب کوچک اسلام‌گرا که نام آن مخفف عبری «فهرست متحد عربی» است) داشت. اما حضور طیف صهیونیسم مذهبی- که راعم را حامی تروریسم می‌داند در بلوک نتانیاهو، امکان ائتلاف با کرسی‌های اسلامگرایان عرب را از بین برد. و در کل شرایطی رقم خورد که شراکت گروه‌ها برای رسیدن به اکثریت ۶۱ کرسی -به ویژه با سردمداری نتانیاهو- تقریباً ناممکن شد.
نتانیاهو در پیشنهاد دقیقه ۹۰ خود گفت که بنت خواستار مسؤولیت یک ساله در یک نخست وزیری چرخشی شده، در حالی که با هر دو طرف در حال مذاکره بود و با هر یک علیه دیگری بازی می‌کرد. نتانیاهو درباره شرط بنت گفت: «این دقیقاً یک درخواست معمول از سوی شخصی نیست که رهبری حزبی با هفت کرسی می‌تواند داشته باشد ... اما نکته قابل توجهی که رویکرد مرا هدایت می‌کند چیزی است که اکنون در معرض خطر است، یعنی مصلحت اسرائیل که یک دولت راستگرا است و نه یک دولت چپگرا.»
نفتالی بنت متعاقباً، اعلام چنین درخواستی را انکار کرد. پاسخ وی به پیشنهاد نتانیاهو بی‌اعتنایی تحقیرآمیز بود. بنت گفت: «من به تازگی پیشنهاد نتانیاهو را شنیده‌ام و باید بگویم که برای من روشن نیست. من نخست وزیری را از نتانیاهو مطالبه نکردم، بلکه خواستار ارائه یک کابینه بودم. که متاسفانه، او چنین چیزی ندارد». بنت گفت که ترجیح می‌دهد در یک دولت منسجم جناح راست بنشیند اما خاطرنشان کرد که منتظر است که نتانیاهو نشان دهد که اکثریت را در اختیار دارد.
امری که مشخصاً بی‌بی از انجام آن ناتوان بود و حالا با پایان مهلت تشکیل کابینه، نخست‌وزیری او هم به پایان رسید. و این می‌تواند آغاز محاکمه قانونی نتانیاهو برای پرونده‌های ۳گانه او باشد و نیز پایان حیات سیاسی وی را رقم بزند.
