مخالف برجام، جانشین عراقچی می‌شود؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از امواج میدیا؛ منابع آگاه در تهران به اطلاع این رسانه خبری-تحلیلی مستقر در لندن رسانده‌اند که علی باقری کنی، دیپلمات محافظه‌کار ایرانی در آستانه‌ی انتصاب به مقام معاونت سیاسی وزیر امور خارجه قرار دارد.
به ادعای یک منبع سیاسی بلندپایه، اصلی‌ترین نیروی محرکه‌ی پشت این اقدام، افراد مرتبط با سعید جلیلی هستند. اما تصمیم‌گیری در رابطه با این انتصاب هنوز نهایی نشده است، چراکه موانع اصلی همچنان باقی هستند. با فرض این‌که وزارت امور خارجه‌ی ایران، مذاکرات متوقف‌شده با قدرت‌های جهانی بر سر احیای توافق هسته‌ای را از سر بگیرد، انتصاب احتمالی وی به این مقام می‌تواند عواقب بسیاری در پی داشته باشد.
طی ماه‌های پس از پیروزی ابراهیم رئیسی محافظه‌کار در انتخابات ۲۸ خرداد ایران، جلیلی، دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی و نامزد سابق ریاست‌جمهوری، در تلاش بود که باقری کنی به عنوان وزیر امور خارجه منصوب شود.
سه روز پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران، باقری کنی به عنوان رابط رئیس‌جمهور منتخب وقت در وزارت امور خارجه معرفی شد. از آن پس، باقری کنی به همراه محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه‌ی وقت، در جلسات حضور می‌یافت. اما همان‌طور که امواج.میدیا در تاریخ ۹ مرداد گزارش داد، انتصاب باقری به عنوان رابط، بخت وی برای رسیدن به مقام وزارت امور خارجه را کاهش داد.
به ادعای امواج میدیا، منابع در تهران، در صحبتی با امواج.میدیا خاطرنشان کردند که رئیسی و جلیلی، گویا به دلیل اصرار جلیلی بر برخی مواضع سیاسی، با یکدیگر به اختلاف خورده‌اند. کمی بعد، حسین امیرعبداللهیان، معاون سابق وزیر امور خارجه در امور عربی و آفریقایی، به سمت وزارت امور خارجه منصوب شد.
به حاشیه رانده‌شدن آشکار جلیلی، نه تنها در وزارت امور خارجه، که در شورای عالی امنیت ملی نیز مشهود بود؛ چراکه دبیرخانه‌ی شورا –دست کم در حال حاضر- به دست علی شمخانی است. جلیلی و همکاران وی، که از وعده‌های رئیسی مبنی بر تشکیل یک دولت فراگیر کنار گذاشته شده‌اند، اکنون در حال لابی‌گری برای انتصاب باقری کنی به مقام معاون سیاسی امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، هستند.
منابع آگاه به اطلاع امواج.میدیا رسانده‌اند که هرچند احتمالاً باقری کنی به زودی به عنوان معاون وزیر امور خارجه اعلام خواهد شد، این انتصاب نهایی نشده است. موانع اصلی بر سر راه این تصمیم، ظاهراً به برخی از توانایی‌ها و دیدگاه‌های سیاسی باقری کنی در برابر امیرعبداللهیان مربوط است.
عباس عراقچی، دیپلمات حرفه‌ای و معاون فعلی وزیر امور خارجه، در سال جاری میلادی، سرپرست شش دور از مذاکرات دیپلماتیک برگزار شده در وین به منظور احیای برنامه‌ی جامع اقدام مشترک (برجام)، بوده است. عراقچی به زبان انگلیسی تسلط دارد و مذاکره‌کننده‌ای ماهر است. وی از مضمون سند ۱۵۹ صفحه‌ای برجام، و پنج ضمیمه‌ی آن به خوبی آگاهی دارد. او در واقع، یکی از اعضای اصلی تیم اصلی مذاکره‌کننده‌ی ایرانی بود، که در سال ۱۳۹۴ بر سر برجام مذاکره کرد.
یکی از منابع ارشد در تهران، در صحبتی با امواج.میدیا ادعا کرد که بر خلاف عراقچی، باقری کنی دانشی ابتدایی از زبان انگلیسی دارد،"مگر این‌که اخیراً تمرین کرده باشد". در خور توجه است که باقری کنی از منتقدان قدیمی برجام نیز هست؛ توافقی که در حال حاضر در وضعیت بحرانی قرار دارد.
به ادعای امواج میدیا، با توجه به این‌که رئیسی اعلام کرده است که ترجیح می‌دهد توافق هسته‌ای احیا شود، این منبع ایرانی مدعی شد که مخالفت سرسختانه‌ی باقری کنی با این توافق در تصمیم‌گیری برای انتصاب وی مورد تأکید قرار گرفته است. به ادعای این منبع، "مهم‌تر این است که او در ۸ سال گذشته مخالف سرسخت برجام بوده است."
شایان توجه است که باقری کنی در بازه‌ی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ معاون جلیلی بود و سمت مذاکره‌کننده‌ی اصلی هسته‌ای را بر عهده داشت؛ یعنی نقشی مشابه نقش فعلی عراقچی ایفا می‌کرد. هنگامی که حسن روحانی میانه‌رو در مرداد ۱۳۹۲ روی کار آمد و مذاکراتی را با آمریکا آغاز کرد که منجر به امضای توافق برجام شد، باقری کنی منتقد جدی تعامل با غرب در مورد برنامه هسته‌ای ایران بود. وی بارها علیه برجام اظهار نظر کرده بود و گفته بود که برجام منافع ایران را تأمین نخواهد کرد.
چشم‌انداز
مذاکرات بر سر احیای برجام از ۳۰ خردادماه، دو روز پس از پیروزی رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران متوقف شده است. مقامات ایرانی گفته‌اند که انتقال قدرت در تهران مستوجب این وقفه است. اما همان‌طور که یک مقام ارشد ایرانی در ۱۰ شهریور به امواج.میدیا گفته است، احتمالاً "زمان چندان زیادی طول نخواهد کشید" که مذاکرات از سر گرفته شود.
حتی اگر عراقچی با باقری کنی جایگزین شود، سؤالات متنوع بدون پاسخ دیگری نیز وجود دارد. به عنوان مثال، مشخص نیست کدام نهاد حکومتی ایران سرپرست پرونده هسته‌ای خواهد بود. این مسئله به نوبه خود می‌تواند بر میزان سر و کار احتمالی باقری کنی در هرگونه تعامل با قدرت‌های غربی تأثیر بگذارد.
در شش سال منتهی به انتخاب روحانی در سال ۱۳۹۲، مذاکرات بی‌ثمر با غرب تحت سرپرستی جلیلی و باقری به ترتیب به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و معاون این شورا، قرار داشت و حاصلش تحمیل چندین قطع‌نامه‌ی شورای امنیت سازمان ملل به ایران بود. اندکی پس از آن‌که روحانی، ظریف را در مردادماه ۱۳۹۲ به وزارت امور خارجه منصوب کرد، مسئولیت سرپرستی مذاکرات در مورد برنامه‌ی هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی به وزارت خارجه واگذار شد. بنابراین ظریف و معاونانش، عراقچی و مجید تخت روانچی، سرپرستی تیم مذاکره‌کننده‌ی ایران را عهده‌دار شدند.
در صورت باقی ماندن پرونده‌ی هسته‌ای در وزارت خارجه ، پیامدهای وجود مخالف قسم‌خورده‌ی برجام که وانمود می‌کند برای احیای توافق تلاش می‌کند، آشکار است. اما حتی در این سناریو، شرایط احتمالی دیگری نیز وجود دارد که باید در نظر گرفت.
عراقچی می‌ماند یا می‌رود؟
جایگزینی عراقچی به عنوان معاون وزیر خارجه لزوماً به این معنا نیست که او تیم مذاکره‌کننده‌ی هسته‌ای را نیز ترک خواهد کرد؛ آن هم در شرایطی که آمریکا و اروپا برای از سرگیری سریع مذاکرات هسته‌ای تلاش می‌کنند. با این حال، یکی از منابع بلندپایه‌ی ایرانی که خواست نامش فاش نشود، این سناریو را رد کرد و گفت که حفظ شخصی مرتبط با روحانی و ظریف در تیم مذاکره برای آن‌ها هزینه‌ی زیادی دارد، حتی اگر عراقچی یک دیپلمات حرفه‌ای با آگاهی تخصصی از برجام باشد.
صرف نظر از این که آیا باقری کنی به عنوان معاون وزیر امور خارجه منصوب می‌شود و فارغ از میزان مشارکت احتمالی وی در پرونده‌ی هسته‌ای، احتمال از سرگیری مذاکرات در مورد برجام در هفته‌های آتی بسیار زیاد است. در حقیقت، با توجه به توافق اخیر تهران و آژانس که از وقوع بحران میان طرفین در جلسه‌ی ۲۲ تا ۲۶ شهریور شورای حکام جلوگیری کرده است، این احتمال تقویت می‌شود.
