کمپین‌های ضد فساد؛ از عربستان تا چین

وعده مبارزه با فساد همواره پیامی جذاب برای مبارزات سیاسی بوده است. این وعده ها نقش بزرگی در انتخابات محمد بوهاری در نیجریه - که همچنین در سال 2018 "قهرمان مبارزه با فساد اتحادیه آفریقا" شد - و جان ماگوفولی در تانزانیا، که به "بولدوزر" نیز معروف است، ایفا کرد. به قدرت رسیدن آنها را می توان مستقیماً با تلاش آنها برای دیده شدن به عنوان سیاستمداران "فساد ناپذیر" مرتبط دانست.

کمپین های ضد فساد مانند چین در دوره شی جین پینگ می تواند محبوبیت رژیم ها را در میان بخش های بزرگی از شهروندانشان بهبود بخشد و شانس رهبران را برای ماندن در قدرت افزایش دهد.

با این حال، کمپین‌های مبارزه با فساد نیز می‌توانند سلاحی برای بدنام کردن مخالفان و زندانی کردن رقبا باشند. مواردی وجود دارد که کمیسیون‌ها و سازمان‌های ناظر مبارزه با فساد سیاسی به نفع قدرت‌ها بوده‌اند، حتی تا حدی که می تواند به بخشی از بازی های قدرت تبدیل شود که به اقتدارگرایی سیاسی دامن می زند. کمپین ضدفساد 2012 که رهبر چین شی جین پینگ راه انداخت منجر به دستگیری فرمانده امنیت کشور و اعضای کمیسیون برنامه ریزی دولت و اعضای متعدد درجه بالای نظامی شد. تعدادکمی شک دارند که کسانی که بعنوان متهم دستگیر شدندگناهکار بودند. به طور مشابه خبرنگار کریستین ساینس مونیتور،رایان لینورا برون، پرسید «آیا نهضت مبارزه با فساد نیجریه هدفش پاکسازی است یا پاکسازی مخالفان سیاسی؟» 

کمپین ضد فساد مائو

در طول تاریخ، رهبران چین اغلب به اجرای کمپین های ضد فساد متوسل شده اند. اگرچه این کمپین ها وسیله ای برای مهار سطوح شدید فساد هستند، اما روشی مؤثر برای تعقیب اهداف سیاسی نیز هستند.

مائو زدونگ در طول 30 سال رهبری خود به عنوان رهبر چین، مبارزات و انقلاب های مختلفی را به راه انداخت. اگرچه همه این جنبش‌ها به عنوان گام‌های بزرگ در تعقیب گرایش‌های سوسیالیستی یا اشکال واقعی‌تر کمونیسم بودند، اما مسلماً این جنبش‌ها به‌عنوان وسیله‌ای برای مائو برای ریشه‌کن کردن مخالف هایش ساخته شدند. کمپین مبارزه با فساد یکی از اشکالی بود که این استراتژی به خود گرفت. این کمپین ها جنگ‌ علیه «شرارت‌ها» بودند که از فساد، اتلاف، و بوروکراسی گرفته تا تجارت و سرمایه‌داری را شامل می‌شد. با این حال، برخلاف شی جین پینگ رهبر فعلی چین، این کمپین ها پاکسازی سیاسی اصلی مائو نبودند و رویداد اصلی سال ها بعد در قالب انقلاب فرهنگی رخ داد.

مائو تا زمان مرگش، دولت را از شر تعداد زیادی از مقاماتی که افکار یا عقایدی متفاوت با او ابراز می کردند، خلاص کرده بود. مائو بدون ایجاد تمایز بین دوستان و مخالفان، همه و همه صداهای مخالف را از داخل دولت حذف کرد.

افزایش قدرت شی جین پینگ

در مارس 2018، در سیزدهمین کنگره ملی خلق چین، سه رای مهم صادر شد که منجر به گسترش چندگانه قدرت شی جین پینگ شد.

او نه تنها برای دومین دوره انتخاب شد، بلکه محدودیت های دوره ریاست جمهوری نیز لغو شد و یک سازمان دولتی قدرتمند جدید در قانون اساسی چین گنجانده شد: کمیسیون نظارت ملی. کمیسیون نظارت ملی در قانون اساسی اصلاح شده این کشور بالاتر از قوه قضاییه قرار دارد و نبرد شی علیه فساد را نه تنها به اعضای حزب کمونیست، بلکه مدیران شرکت‌ها و مؤسسات دولتی از جمله مدارس، دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و مؤسسات فرهنگی گسترش می‌دهد. این مرجع جدید ضد فساد، نفوذ بسیار بیشتری را برای شی فراهم کرد.

گسترش ابتکار شی در مبارزه با فساد، یک بازی قدرت تعیین کننده بود. از زمان آغاز به کار آن در سال 2012، این کمپین بیش از 1.5 میلیون مقام دولتی را به اتهامات مختلف مجرم شناخته است. این بخشی تعیین کننده از ریاست جمهوری شی و همچنین دلیل اصلی این است که چرا او توانسته است قدرت خود را به سرعت و به طور موثر تحکیم کند.

طیف افرادی که توسط کمپین مبارزه با فساد شی جینپینگ مورد هدف قرار گرفته اند، گسترده است. این فهرست شامل ژنرال های ارتش، 35 عضو کمیته مرکزی بانفوذ حزب، 9 نفر از اعضای انضباطی داخلی حزب و همچنین مقامات ارشد مانند رئیس دفتر رئیس جمهور سابق چین است. با این حال، مهمترین آنها دو مقام عالی رتبه هستند که تحت پیگرد قانونی قرار گرفته اند: رقبای سیاسی اصلی شی، بو شیلای و ژو یونگ کانگ.

بو شیلای، سیاستمدار با نفوذ و از اعضای ارشد حزب کمونیست چین که به خاطر کاریزما و پتانسیل سیاسی‌اش معروف شده بود، زمانی که جنایات اعضای خانواده‌اش فاش شد در زمانی که از نظر سیاسی به نفع شی جین پینگ بود، از قدرت کنار رفت؛ درست اندکی پیش از این که انتظار می رفت بو در کمیته دائمی دفتر سیاسی منصوب شود. چندی بعد ژو یونگ کاگ دوست نزدیک و متحد بو که رئیس امنیت عمومی و از اعضای همان کمیته ای که بو قرار بود به آن بیپیوندد بود،به اتهامات مشابهی متهم شد.

این همبستگی بین اتهامات شخصیت‌های سیاسی سطح بالا و منافع سیاسی آنها برای شی، نشان‌دهنده استفاده جایگزینی است که شی برای کمپین ضدفساد پیدا کرده است.

تجربه نیجریه

رئیس جمهور بوهاری وعده های انتخاباتی برای از بین بردن فساد را دنبال می کند. اما این پرسش وجود دارد که اهداف واقعی کمپین مبارزه با فساد او چه کسانی هستند؟

زمانی که لای محمد در ماه نوامبر شغل جدید خود را به عنوان وزیر اطلاعات و فرهنگ نیجریه بر عهده گرفت، فورا متوجه موضوع نادرستی در بودجه حقوق و دستمزد سازمان های دولتی خود شد. لیست حقوق و دستمزد پر از کارمندان مرموز - حدود 400 نفر - بود که همه ادعا می کردند مشاغلی دارند که به طور رسمی وجود نداشتند. بعد از تحقیق فاش شد که مقامات ارشد این وزارتخانه در ازای دریافت رشوه های سنگین، نامه های استخدامی جعلی ارسال می کردند. این به خودی خود خبری در نیجریه نبود، جایی که خود آقای محمد هفته گذشته با آرامش اعلام کرد که گروهی متشکل از 55 مقام بلندپایه دولتی 9 میلیارد دلار - یا یک چهارم بودجه سالانه کشور - از خزانه بین سال‌های 2006 تا 2013 به سرقت برده‌اند. اما این بار، پاسخ به طور غیرعادی صریح بود.

«البته که ما این افسران را برکنار کردیم و حتی آنها را به پلیس تحویل دادیم»

در واقع، - رئیس جمهور محمدو بوهاری - در یک کمپین دولت پاک روی کار آمد، او به صراحت اعلام کرد که دیگر فسادی را که میلیاردها دلار را از بزرگترین اقتصاد آفریقا گرفته، فقر را تشدید کرده و مبارزه این کشور را با بوکوحرام مختل کرده است، تحمل نخواهد کرد.

اما اگر نشانه های اولیه ای وجود داشته باشد که این تلاش های بوهاری علیه فساد است ، بسیاری نیز این نگرانی را ایجاد کرده اند که این چیزی بیش از تلاش یک رئیس جمهور جدید برای تسویه حساب با مخالفان قدیمی خود نیست.

مخالفان بوهاری به دستگیری های سرشناس اخیر اولیسا متوه، سخنگوی ملی اپوزیسیون حزب دموکراتیک خلق، و سامبو داسوکی، مشاور امنیت ملی گودلاک جاناتان، رئیس جمهور پیشین، به عنوان دلیلی بر این نکته اشاره می کنند که هدف های او آشکارا سیاسی هستند. اما دولت صراحتاً این ادعاها را رد کرده و مدعی است که آنها توجه را از جنایات واقعی و جدی این دو مرد که متهم به دست داشتن در سرقت 5.5 میلیارد دلار برای تجهیزات نظامی برای مبارزه با شورشیان بوکوحرام در شمال هستند، منحرف می کنند.

ویلسون اووجارن، سخنگوی کمیسیون جرایم اقتصادی و مالی، می‌گوید: هیچ چیز سیاسی درباره محاکمه وجود ندارد. آیا هیچ یک از کسانی که در دادگاه محاکمه شده اند ادعا کرده اند که جرایمی را که به آن متهم شده اند مرتکب نشده اند؟

در حالی که برای آقای داسوکی، برای مثال، وثیقه صادر شد، از دسامبر بدون دسترسی به وکلای خود در زندان به سر می‌برد، این نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد که بوهاری به چشم‌اندازی که در 30 سال پیش زمانی که دیکتاتور نظامی بود بازمی‌گردد.

یک وکیل اهل لاگوس می‌گوید: من نمی‌توانم بپذیرم که حقوق بشر تحت یک جنگ برای فساد قرار گیرد. گفتن اینکه مردم در نیجریه دیگر وثیقه نخواهند داشت زیرا با اتهام فساد روبرو هستند، اشتباه است.

با همه اینها ساموئل کانیندا، هماهنگ‌کننده سازمان بین‌المللی شفافیت بین‌الملل در مبارزه با فساد، می‌گوید علیرغم عدم اطمینان در مورد احترام بوهاری به استقلال قضایی، وضعیت در نیجریه بهتر از سال‌های گذشته به نظر می‌رسد.

کمپین شاهزاده

محمد بن سلمان، وارث جاه طلب تاج و تخت سعودی، در مرکز جدیدترین تلاش یک کشور برای ریشه کن کردن فساد بلندپایه قرار دارد.

او یک کمیته جدید و قدرتمند ضد فساد را رهبری می کند که ظرف چند ساعت پس از ایجاد آن، باعث دستگیری گروهی از شاهزادگان ثروتمند، قدرتمند و پیش از این دست نخورده سعودی و افراد دیگری شد. حتی اعضای نزدیک خانواده ملک سلمان نیز مستثنی نشده اند.

با این حال، مدت زیادی طول نکشیده است که صداهای مخالف این پرسش را مطرح می‌کنند که چه چیزی باعث این تلاش ناگهانی برای از بین بردن فساد و ایجاد راستی شده است؟

به عنوان مثال، در 6 نوامبر، روزنامه فایننشال تایمز بریتانیا اعلام کرد که آنچه را که فایننشال تایمز آن را پاکسازی می نامید در واقع تثبیت قدرت بود.

ادعاهای مشابهی در مورد تلاش های شی جین پینگ  همانطور که پیشتر گفته شد برای مبارزه با فساد در چین مطرح شده است، جایی که علیرغم دستگیری بیش از 100000 نفر (از جمله تعداد قابل توجهی از مقامات عالی رتبه)، این ظن قوی وجود دارد که این کمپین بیشتر به حفظ ثبات می پردازد تا اینکه واقعاً به علت اصلی فساد دست یابد.

بررسی آنچه واقعاً در عربستان سعودی یا چین می‌گذرد، دشوار است. هیچ یک از این دو حالتی ندارند که در آن سیاستمداران به طور طبیعی پذیرای پرسش های جدی باشند. در واقع، سلطنت‌های موروثی و خودکامگی‌های کمونیستی به طور غریزی از اظهار نظر در مورد عملکرد درونی خود بیزار هستند.

مبارزه با فساد در قلب آفریقا

در روز پنجشنبه ۱۲ اوت ۲۰۲۱ انتخابات سراسری زامبیا برای انتخاب رئیس‌جمهور و مجلس ملی این کشور برگزار گردید. هاکائینده هیچیلما، رهبر اپوزیسیون زامبیا با کسب بیش از ۵۰ درصد آرا، کرسی ریاست جمهوری این کشور آفریقایی را به دست آورد. هیچیلما، رئیس جمهور جدید تحکیم قدرت خود را با جایگزینی روسای ارتش و پلیس، انتصاب کابینه جدید، بازگرداندن رئیس بانک مرکزی برکنار شده توسط سلف خود و جلب حمایت بین المللی از سیاست های اصلاح طلبانه خود آغاز کرده است.

انتظارات از دولت جدید بسیار بالاست، به ویژه در میان جوانان زامبیایی که در انتخابات عمومی اوت با اکثریت قاطع به هیچیلما رأی دادند.

از این رو، دولت یک کمپین بلندپایه ضد فساد را سرلوحه سیاست های خود قرار داده است. با این حال، نگرانی‌های جدیدی وجود دارد که کمپین هیچیلما رقبای سیاسی را هدف قرار می‌دهد و در عین حال به برخی از حامیان سیاسی و تجاری خود پاداش می‌دهد. چنین کمپینی خطرات ناامیدی قراردادهای جدیدی را برای سرمایه‌گذاران خارجی ایجاد می‌کند و در عین حال برای کسب‌وکارها، از جمله آن‌هایی که در بخش‌های کلیدی مانند معدن و کشاورزی فعالیت می‌کنند، بی‌اطمینانی ایجاد می‌کند.

بررسی کارنامه 100روزه دولت هیچیلما نشان میدهد چالش هایی جدی به ویژه در زمینه انتظارات سیاسی وجود دارند که اگر هیچیلما نگران باشد که ممکن است این انتظارات را برآورده نکند، دولت او احتمالاً به طور فزاینده ای کمپین مبارزه با فساد را سیاسی خواهد کرد.