معرفی عامل نزدیکی ناگهانی امارات به ایران و ترکیه

تغییر استراتژی این کشور به سمتی رفته است که عملکرد دیپلمات ها و سفارتخانه های اماراتی با توجه به توانایی آنها در جذب سرمایه گذاری برای ملتی که به نفت وابسته است، مورد قضاوت قرار می گیرد. یک مقام ارشد امارات متحده عربی به فایننشال تایمز گفت: ما در مورد اینکه بهترین کار برای کشورمان چیست، فکر کرده ایم، تمرکز بسیار بیشتر بر اقتصاد، چیزی است که به آن رسیده ایم.

تغییر موضع ابوظبی، آخرین نشانه از این موضوع است که همه گیری کرونا و انتخاب جو بایدن به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده در حال تغییر شکل دادن به تحولات خاورمیانه و حرکت آزمایشی به سوی تنش زدایی پس از سالهای آشفته ی تحت ریاست جمهوری ترامپ است.

به زعم برخی، همزمان با دستورالعمل های جدید، امارات متحده عربی احتمالاً به دنبال ایفای نقش فعال تر در مسائلی مانند اختلاف بین سودان و اتیوپی و حتی هند و پاکستان به عنوان میانجی خواهد بود.

این استراتژی یک تغییر قابل توجه برای کشوری است که تحت سرپرستی شیخ محمد بن زاید النهیان، ولیعهد ابوظبی و رهبر واقعی امارات، به عنوان قاطع ترین قدرت جهان عرب پس از خیزش های مردمی 2011 ظاهر شد.

پس از بروز شورش ها در سراسر خاورمیانه، امارات متحده عربی تلاش کرد دیدگاه خود را بر منطقه تحمیل کند. شیخ محمد متقاعد شد که دولت وی باید خلاء قابل درک ناشی از بی تفاوتی ایالات متحده در منطقه را پر کند و نقش موثری در خاورمیانه برعهده بگیرد.

رویکرد تهاجمی ابوظبی طی سال های قبل، اعزام هزاران سرباز امارات در جنگ یمن را به دنبال داشت، زیرا این کشور به شریک اصلی عربستان سعودی در ائتلاف عربی تبدیل شد.

همچنین امارات متحده عربی یکی از اصلی ترین حامیان خلیفه حفتر، جنگ سالار لیبی بود. در سال 2017، ابوظبی در صف اول تحریم منطقه ای علیه قطر قرار گرفت، تحریم هایی که بر اثر اتهامات امارات و عربستان سعودی به دوحه در مورد حمایت از اسلام گرایان و نزدیک بودن به ایران تحمیل شد.

این مداخلات باعث افزایش نفوذ ابوظبی در منطقه شد، زیرا این کشور کوچک و نفت خیز به عنوان شریک مهم غرب نقشی بیش تر از وزن خودش در خاورمیانه برعهده گرفت. اما این درگیری ها به موفقیت چشمگیری دست نیافتند و همه ی این شرایط به شهرت امارات متحده عربی آسیب رساندند.

در یمن، ابوظبی به خاطر شرکت در مبارزات علیه شبه نظامیان القاعده، تحسین واشنگتن را به دست آورد. اما ائتلاف به رهبری عربستان سعودی نتوانست حوثی ها را از صحنه خارج کند و امارات متحده عربی در سال 2019 با تشدید تنش های منطقه ای با ایران و انتقاد از جنگی که باعث یک فاجعه انسانی شد، بیشتر نیروهای خود را عقب برد.

در لیبی، حفتر با مجموعه ای از شکست ها در سال گذشته مواجه شد، مجموعه از شکست ها که در پی مداخله رقیب اصلی امارات یعنی نظامی ترکیه در حمایت از دولت تحت حمایت سازمان ملل متحد در لیبی و نهایتا شکست حمله حفتر علیه طرابلس رقم خورد. دیپلمات های غربی می گویند امارات در ماه های اخیر دارایی های نظامی خود را از لیبی بیرون کشیده است. در ژانویه، ابوظبی پیروی از عربستان سعودی را در رفع تحریم منطقه ای قطر در دستور کار خود قرار داد.

امیل حکیم، کارشناس خاورمیانه در انستیتوی بین المللی مطالعات استراتژیک گفت: امارات فهمیده است که در حال حاضر در هیچ یک از جبهه ها پیروزی قطعی در انتظارش نیست. وی افزود: در این شرایط منطقی است که رهبری ابوظبی بر بهبود اقتصادی متمرکز شود و موقعیت خود را برای بهره مندی از جهان پس از همه گیری، موضوعی که مقامات امارات متحده عربی مدام آن را تکرار می کنند، بهبود بخشد.

حکیم گفت: آنها این ایده را آزمودند که قدرت نظامی می تواند بازدهی خوبی به همراه داشته باشد، اما در واقع اینطور نبود. بنابراین آنها در حال تعدیل سیاست هایشان هستند. با این حال، هیچ کس نمی داند که آیا تغییری در ذهنیت رهبری امارات ایجاد شده است یا خیر. اما آنچه به وضوح می بینیم این است که امارات متحده عربی در حال کاهش درگیری های نظامی اش است. همچنین ابوظبی قصد دارد میزان قرار گرفتن در معرض درگیری های نظامی را کاهش دهد و بر آنچه از نظر امنیت کلان و رفاه خودش برایش اهمیت استراتژیک تری دارد، متمرکز شود.

الهام فخرو،  تحلیلگر ارشد گروه بحران بین‌المللی برای کشورهای حوزه خلیج فارس تصریح کرده است: امارات متحده عربی تشخیص داده که با روی کار آمدن بایدن، اوضاع در منطقه به سمت دیپلماسی تغییر کرده است. وی ادامه داد: در این شرایط، امارات متحده عربی نمی خواهد آشکارا در درگیری های منطقه ای مانند لیبی یا مسلح کردن برخی از بازیگران مداخله کند.

با این حال، فخرو ادامه می دهد: اما من فکر نمی کنم که مقامات ابوظبی از رویکرد مقابله آمیز خود دست برداشته باشند، آنها فقط می خواهند در این زمینه هوشمندانه عمل کنند و این به معنای گسترش تلاش هایشان در زمینه دیپلماسی و میانجیگری است.

یک مقام آگاه اماراتی تصریح کرد: امارات متحده عربی به موفقیت خود در یمن از جمله موفقیت در برابر نیروهای وابسته به القاعده و جلوگیری از پیشرفت حوثی ها به جنوب افتخار می کند. این مقام گفت: ما قبلاً از رویکرد نظامی زیاد استفاده نکرده بودیم و اکنون دیدیم که چقدر می تواند موثر باشد و گاهی هم نمی تواند موثر باشد. ما هزینه ها و موارد خارج از کنترل خود را درک کرده ایم.

یکی دیگر از افراد آگاه در مورد تغییر استراتژی امارات متحده عربی اظهار داشت که علاوه بر مذاکرات محرمانه با ایران، اخیراً ابوظبی گفتگو هایی را برای کاهش تنش با ترکیه انجام داده است. این فرد با استناد به تصمیم امارات برای عادی سازی روابط با اسرائیل در سال گذشته، گفت: ما می خواهیم با همه دوست باشیم، از اسرائیل گرفته تا ایران.

این مقام اماراتی تصریح کرد که عربستان سعودی در حال نزدیکی به ترکیه است و رویکرد ما این است که ببینیم در این زمینه چه اتفاقی می افتد. وزیر خارجه ترکیه ماه گذشته به عنوان بخشی از تلاش هایش برای حل مسائل بین ریاض و آنکارا از عربستان سعودی بازدید کرد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز هفته گذشته گفت که می خواهد روابط ترکیه با مصر و کشورهای حوزه خلیج فارس را تقویت کند.

اما هوکیم هشدار داد که حرکت آشکار به سمت تنش زدایی در منطقه بسیار شکننده است. وی تصریح کرد: همه مشکلات هنوز وجود دارد و همانطور که مشکلات رویکرد ترامپ مبنی بر زورگویی را دیدیم، اکنون هم با محدودیت هایی در عرصه ی  دیپلماسی روبرو خواهیم شد.